Vi skal til Meløy, sør for Bodø, på 1890-talet. På den tida kom Ole Larsen frå Buksnes i det som er Vestvågøy kommune i Lofoten i dag til Nordbygden. Eg reknar med at Nordbygden vil ligge nord for Reipå, men her er eg i reine spekulasjonar. Denne Ole Larsen var i følgje sokneprest Oluf Folden i Meløy ein "berygtet" mann. Det skuldast etter det som vert sagt at han var "en kvinnebedårer". Det er mogeleg dette var til hjelp i å byggje er rørsle, men det ser også ut som om det var med på å sprenge den.
Ole Larsen var predikant. I Buksnes hadde det vakse fram eit miljø rundt han med folk som meldte seg ut av statskyrkja og starta sin eigen kyrkjelyd. Denne vart kjent under namnet Ol'Larsianarane . I Buksnes skal dette ha starta i 1891. Kvifor Larsen kom til Meløy veit eg ingenting om, men han kom tydlegvis dit ein tur. Der spreidde vekkinga seg. Det ser ut som om rørsla i Meløy var sentrert rundt andre menn enn Ole Larsen, så det er mogeleg han drog nord til Lofoten att. Eg veit ikkje. I Meløy var dei sentrale i alle fall Kristian Didriksen, Andreas Brun som var predikant og Kristoffer Karstensen som hadde dåp, nattverd og stod for gravferder og forkynning.
Kva stod denne rørsla for? Likna dei på læstadianarane anna enn i namnet? Dagmar Sivertsen slår i boka Læstadianismen i Norge fast at "alle er vel enige" om at dei ikkje var læstadianarar, sjølv om dei støtta seg på Læstadius. I ein artikkel i Meløy Historielag sin årbok nr. 8 kan vi lese eit sitat frå sokneprest Folden om rørsla:
De siger bl.a at ingen kan frelses uden gjennom kristen broders formidling, at bibelen inneholder kun papir og sverte og Guds ord bliver det først ved at det formidles ved et troende menneske. "Ordet ble kjød" siger de gjelder endnu i bokstavelig forstand om Guds ord. Det må blive kjød og udgå beåndet fra et menneske. Man må ikke sige til en bekymret sjæl: Gå til Jesus, men Kom til Jesus, fordi han alene er at finde hos og ved de troende.Ol'Larsianarane hadde møter i heimane rundt Reipå. Dei var ikkje så mange, kanskje 25 på ein god dag, men det vert spekulert i om Fore kirke på Reipå vart bygd for å demme opp for Ol'larsianarane. Møtene deira var lange, dei bad og song, kom med vitnesbyrd og som hos læstadianarane var høgtlesning frå preikesamlingar sentralt. Kven dei las veit eg ikkje. Ikkje uventa stod synd og nåde sentralt og dei hadde tydlegvis eit sterkt fokus på dei ti boda. Forkynninga skal ha vore svært inderleg, med tårefylte talar. Helgedagsfreden stod også svært sterkt, både i form av at ein kledde seg opp og at ein ikkje jobba.
Dei hadde sin eigen sakramentforvaltning med dåp og nattverd, og på Nedstranda, mest truleg i området rundt Reipå, fekk dei sin eigen gravplass. Nattverdelementa var krumkaker utan sukker og saft. Dei meldte seg også ut av statskyrkja, noko som var eit svært radikalt grep, og som gjorde at dei skilte seg ut frå mange av dei andre vekkingane som for over landet. Rørsla var antistatskyrkjeleg i si kjerne.
Mi kjelde til dette er i hovudsak ei bygdebok frå Meløy, men dei har også satt spor etter seg i Lofoten. I årboka til Vestvågøy historielag i 1995 er det ein artkkel om Ol'Larsianarane der. Eg har dessverre ikkje fått lest denne, men det er lett å sjå for seg at dei vart større der Ole Larsen kom frå enn på Reipå. Men eg veit ikkje. Det hadde vore spanande å vite meir om rørsla i Lofoten, og om dei spreidde seg til andre stader.
På Reipå var rørsla levande fram til krigsåra. Det hadde vorte mindre aktivitet frå 30-talet etter at Andreas Brun døydde og mange i rørsla meldte seg inn i Frikyrkja. Kristoffer Karstensen, mannen som hadde sakramentforvaltninga, meldte seg inn at i statskyrkja, skuffa over kvinnehistoriene til Ole Larsen som etterkvart kom til overflata.
Eg skulle gjerne ha funne ut meir om denne gjengen. Ei anna "-ianar"-gruppe i Nord-Norge. Med andre trekk enn læstadianarane, sjølv om desse også skal ha støtta seg på Læstadius. Og med eit #meetoo-skjær over det heile. Det er nok meir å ta tak i her. Og var dei andre stader? Kva er samanhengen mellom Reipå og Buksnes? Kvifor berre der? Her trengs det meir informasjon!
Kjelder
"Ol'Larsianerne - en menighet som snart er glemt", Øystein Skauge, Årbok nr. 8. Meløy historielag
Læstadianismen i Norge, Dagmar Sivertsen. (E-bok)
Fore kirke 100 år, Unni Torsvik (Lenke)
2 kommentarer:
Det var jo ein spanande tanke at bibelteksten blir Guds ord når den blir formidla. Sjølv om dei er vel bombastiske på dette.
Ja, det er absolutt ein interessant tanke. Eg ser for meg at dette fokuset fort vil gjere at evangeliseringsbehovet vert veldig stort og tungt å bære, men eg kan ta feil.
Legg inn en kommentar