Hanno

Samtidig teikning av Hanno.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Frå tid til anna dukkar det opp ein og annan elefant i den europeiske historia, men Hanno dukka opp midt i Vatikanet. Det gjer at vi må ta ein liten kikk på den største som nokon gong har budd i kyrkjesenteret.

I 1514 fekk pave Leo X ei gåve. Leo X er paven vi kjenner som han som strevde med Martin Luther og til slutt ekskommuniserte han. Gåva kom frå Manuel I som var konge av Portugal. Manuel hadde sendt den fire år gamle kvite, indiske elefanten Hanno til paven, og som seg hør og bør, vart Hanno yndlingsdyret til paven. Dette kan henge saman med at då den digre elefanten kom inn i Roma for første gong, pynta slik berre kongar og pavar kan pynte, skal han ha gått fram til paven, knela, reist seg og blåst tre høge fanfareliknande blås med snabelen. Så fylte han vatn i snabelen og spruta på alle som var der, inkludert paven. Det er ein stilfull entre! Hanno fekk seg eit eige hus (kanskje vi kan kalle det for eit fjøs?) mellom Peterskyrkja og Det apostiliske palass, så ein kan på ingen måte seie at han vart stua vekk i Vatikanet.

Hanno i ein av prosesjonane der Paven ville gjere
narr av nokon. Her Baraballo.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons

Paven likte å ha med Hanno i prosesjonar. Prosesjonane skal ikkje alltid ha hatt dei beste baktankar, og vart gjerne gjort for å gjere narr av folk. I tillegg var ikkje Hanno så begeistra for trompetar, kanonar og anna støy som fulgte med, så fleire gonger enda dette med at han vart redd og skapte kaos i byen. Folk vart til og med drepne på grunn av dette.

I 1566 døydde Hanno. Paven skal ha vore med han heilt til det siste. Stakkaren tålte ikkje maten i Vatikanet, og vart forstoppa. Då dei prøvde å løyse dette med å gje han avføringsmiddel med gull, skar alt seg og han døydde.

Hanno vart gravlagt på Cortile del Belvedere, eit stort torgliknande område i Vatikanet. Der låg han meir eller mindre gløymt fram til 1962, då ein fann beina hans medan ein gravde for å lage varme- og kjøleanlegg. Eg veit ikkje noko om varme- og kjøleanlegget, men Hanno skal ha blitt gravd ned att der han låg, så framleis skal det altså ligge ein elefant gravlagt i Vatikanet.

Slik var altså historia om Hanno. Den største i Vatikanet si historie.

Eit fromt barn

Niolas av Myra
Biletet er henta
frå WikimediaCommons.

Det er minnedag for Nikolas av Myra i dag. Den eigentlege julenissen. Vi kostar derfor på oss ei lita anekdote frå barndommen hans. Den er nok ikkje sann, men slike smålege krav kan vi ikkje stille til gode historier.

Som barn var Nikolas ein asket av dimensjonar. Kyrkja sine fastereglar sa at ein skulle faste på onsdagar og fredagar. Og som det fromme, lille barnet han var, tok Nikolas dette på alvor. På onsdagar og fredagar nekta han nemleg å vere med på meir enn ei runde amming, og dette måtte skje om kvelden, slik fastereglane sa.

Det er eit fromt barn, det!

Vår helt grevlingen

Ein engelsk grevling på jakt etter skattar.
Biletet er tatt av Chris Parfitt og ligg på
Wikimedia Commons.
(CC BY 2.0)

Eg har lenge meint at grevlingen er eit særs sjarmerande dyr, og for ei stund sidan kom eg over ei historie som gjorde at grevlingen steig endå nokre hakk på lista mi over favorittdyr. Høyr berre kva Der Spiegel kunne fortelje i 2013:

I Stolpe i Brandenburg (Dessverre oppgjev ikkje Der Spiegel kva Stolpe det er snakk om, for det er faktisk tre i Brandenburg) budde det to hobbyarkeologar. Lars Wilhelm og Hendrikje Ring, som er dei to hobbyarkeologane, la ein dag merke til noko merkeleg på garden sin. Eit hoftebein frå eit menneske.

Dei var klar over at dei hadde delt garden med ein grevling, og tenkte at sidan grevlingen grev, var det nok ein samanheng. Dei fekk derfor eit kamera inn i grevlinghola og tok bilete med fjernkontroll. Inne i hola var det ikkje berre vanlege grevlingting (kva no det måtte vere?) men også smykke. Desse fekk Ring og Wilhelm ut, og så at det var snakk om gamle smykke. Dermed kom dei skikkelege arkeolgane på bana.

Grevlingen hadde no forsvunne, så arkeologane fekk ikkje meir gravehjelp, men på eigenhand klarte dei å finne åtte gravar frå første halvdel av 1100-talet. To av desse var for slaviske høvdingar. Dette var eit viktig funn, for det var snakk om hedenske gravar i eit miljø som på den tida stort sett var kristent, og det hadde ikkje blitt funne slike gravar før. I tillegg fann ein mykje gøy som bronsekrukker, ei beltespenne forma som ein slange og eit sverd på ein meter.

Alt dette på grunn av ein grevling. Grevlingen er no sjølvsagt æresmedlem i arkeologforeninga i Brandenburg.

Når mote vert farleg

Staininger sin gravstein.
Biletet ligg på Wikimedia Commons,
til fri bruk.

Ein høyrer stadig vekk om det farlege kroppstyranniet. Det er farleg å slanke seg, det er farleg å ynskje seg så store musklar at ein treng kjemisk hjelp og det er ikkje minst farleg å ville ha så stor rumpe at ein sprøytar inn sement og anna byggemateriale.

Men ein fare snakkar ein aldri om. No er det på tide at nokon tar bladet frå munnen og snakkar om den gløymte faren. St. Isidors minne er medvite sitt samfunnsansvar, og løftar fram det siste tabuet.

Hipstarar i dag har store skjegg, noko ein ikkje skulle tru har med seg større farar enn slitte halslinningar, men dette er den livsfarlege løgna. Sanninga er at no når dei store skjegga har fått tid til å vekse ei stund, byrjar faren å bli nærliggjade. Vi har ei potensiell katastrofe framfor oss om ikkje nokon ropar «Varsku her!» Høyr berre på kva historia lærar oss:

På 1500 tallet hadde den austerrikske byen Braunau am Inn ein populær borgarmeister. Han var så populær at han vart vald til borgarmeister heile seks gonger. Om det var det som var utslagsgjevande for populariteten hans skal eg ikkje seie, men Hans Staininger, som var namnet på denne populære mannen, hadde eit uvanleg langt skjegg. Det var ikkje mindre enn to meter langt. Eit så langt skjegg var sjølvsagt ofte upraktisk, så han brukte å ha det samanrulla i ei lita skinnveske.

Så kom katastrofa. Det byrja å brenne medan han hadde skjegget ute i det fri. Han måtte kome seg ut i ei fart og rakk derfor ikkje å putte skjegget ned i veska si, men la på sprang. Medan han var på veg ut snubla han i skjegget sitt, datt og knakk nakken. Og dermed gjekk han inn i historia som mannen som vart drepen av sitt eige skjegg.

For dei særleg interesserte kan det nemnast at skjegget vart tatt vare på som eit relikvie av familien, og kan i dag sjåast på eit museum i Herzogsburg.

Dette er ei åtvaring til alle hipstarar: Det du gjer med kroppen din er farleg for deg. Du kan døy av det!

Skjegget på utstilling.
Biletet er tatt av Markus Metz og ligg på Wikimedia Commons.
(CC BY-SA 3.0)

Den khalkedonske vedkjenninga

22. oktober 451 skjedde det noko som førte til det første store skiljet mellom ulike kyrkjer. På konsilet i Khalkedon måtte ein ta stilling til dogmatikken til monofysittane, som meinte at Jesus kun hadde guddommeleg natur og dermed ikkje menneskeleg natur.

Dette var ikkje noko ein fekk til å stemme med ortodoks lære, og ein formulerte derfor den khalkedonske vedkjenninga om Kristi to naturar. Vedkjenninga er - naturleg nok - særs presis når det kjem til å definere kven Jesus var, og av dei tre vedkjenningane vi i vår kyrkje har med i våre vedkjenningsskrifter, er det nok kun Athanasium som kjem nær presisjonsnivået dei hadde i Khalkedon i 451.

Dei orientalsk-ortodokse kyrkjene var ikkje einige i denne teologien, noko som gjer at dei i 451 gjekk ut av kommunionen med resten av kyrkja, og har i dag ikkje kommunion med verken Den katolske kyrkja, dei største ortodokse kyrkjene eller oss protestantar. Mellom dei orientalsk-ortodokse finn vi viktige kyrkjer som den koptiske, den etiopisk-ortodokse og den syrisk-ortodokse i tillegg til fleire andre gamle kyrkjesamfunn.

Konsilet vart dermed ein siger for kristologien, men samstundes gjekk Kyrkja på ein smell...

Eg har ikkje klart å finne ei norsk omsetjing, så vi les orda frå Khalkedon på engelsk. Teksten er henta frå Philip Schaff si bok Creeds of Christendom, with a History and Critical notes. Volume II. The History of Creeds frå 1876, slik ho ligg på CCEL.  Les og lær:

We, then, following the holy Fathers, all with one consent, teach men to confess one and the same Son, our Lord Jesus Christ, the same perfect in Godhead and also perfect in manhood; truly God and truly man, of a reasonable soul and body; consubstantial with the Father according to the Godhead, and consubstantial with us according to the Manhood; in all things like unto us, without sin; begotten before all ages of the Father according to the Godhead, and in these latter days, for us and for our salvation, born of the Virgin Mary, the Mother of God, according to the Manhood; one and the same Christ, Son, Lord, Only-begotten, to be acknowledged in two natures, inconfusedly, unchangeably, indivisibly, inseparably; the distinction of natures being by no means taken away by the union, but rather the property of each nature being preserved, and concurring in one Person and one Subsistence, not parted or divided into two persons, but one and the same Son, and only begotten, God the Word, the Lord Jesus Christ, as the prophets from the beginning [have declared] concerning him, and the Lord Jesus Christ himself has taught us, and the Creed of the holy Fathers has handed down to us.

Glade gatebarn

I går såg vi på Joey Velasco sitt Håpets bord. Der portretterte han tolv gatebarn som delte nattverden med Jesus. Dette biletet malte han i 2005, og tre år seinare i 2008 hadde han ikkje gløymt desse borna. Han fekk ordna plass til alle tolv i landsbyen Gawad Kalinga der gatebarna fekk hjelp. Dette inspirerte han til å male ein ny versjon av biletet. No er de tolv glade barn som deler nattverd med Jesus, men landsbyen i bakgrunnen.

Biletet er henta frå Photobucket.

Når kunsten gjer nattverden større

Medan vi er inne på korleis nattverden vert framstilt i kunst, passar det godt å ta fram att det som kanskje er det sterkaste maleriet av nattverden eg veit om. Det er mala av den filippinske kunstnaren Joey Velasco som desverre døydde i 2010.

Biletet heiter Hapag ng Pag-asa eller Håpets bord og viser Jesus som deler det siste måltidet med tolv gatebarn. På biletet ser vi portrett av tolv personar som var verkelege gatebarn som Velasco fann i slummen og brukte som modellar for dette biletet.

Sist gong eg skreiv om biletet. la eg det ut slik det er (desverre er sida eg lenka til død), men på Wikimedia Commons ligg biletet i ein liturgisk samanheng. I St. Monica-kyrkja i Minalin på Filippinane tok dei maleriet inn i kyrkja på skjærtorsdag i år og gjorde det med det endå meir virkningsfullt. Når biletet står forran altaret i kyrkja, ser ein verkeleg kven Jesus kom for og kva Kyrkja sitt oppdrag i verda er.

Biletet er tatt av Judgefloro og ligg på Wikimedia Commons. (CC BY-SA 4.0)