Adventus filii Dei in mundanum

Kinesisk framstilling av fødselen i stallen.
Biletet har eg lånt frå denne bloggen.

Då Jesus Kristus vart fødd, gjekk det såleis til: Mor hans, Maria, var lova bort til Josef. Men før dei kom saman, viste det seg at ho var med barn ved Den heilage ande. Josef, mannen hennar, var ein rettvis mann og ville ikkje føra skam over henne; han sette seg føre å skilja seg frå henne i det stille. Då han hadde tenkt ut dette, synte ein engel frå Herren seg for han i ein draum og sa: «Josef, Davids son! Ver ikkje redd å ta Maria heim til deg som kona di. For barnet som er avla i henne, er av Den heilage ande. Ho skal føda ein son, og du skal gje han namnet Jesus, for han skal frelsa folket sitt frå syndene deira.» Alt dette hende så det skulle oppfyllast, det Herren har tala gjennom profeten:

     Sjå, møya skal bli med barn og føda ein son, 
     og dei skal gje han namnet Immanuel 
– det tyder: Gud med oss.
     Då Josef vakna frå søvnen, gjorde han som Herrens engel hadde bode han og tok Maria heim til seg som kona si og levde ikkje saman med henne før ho hadde fødd son sin. Og han gav han namnet Jesus.
     (Matt 1, 18-25)

Det mirakuløset teppet i Meland kyrkje

Slik ser det heilage teppet ut.

St. Isidors minne er ein blogg som ikkje er framand for det obskure eller det spektakulære, særleg ikkje om dette kan finnast innan kyrkja. Vanlegvis tar dette oss langt avgarde både i tid og rom. Vi tar gjerne turen innom ølskummande, norske dåpspraksisar i middelalderen, knelande kamelar i Midtausten på 300-talet eller  gullbelagte buddhistmunkar i Hong Kong. Denne gangen er ikkje det sensasjonelle og spektakulære langt vekke verken i tid eller rom. Vi skal til Meland kyrkje 21. desember 2012 og det mirakuløse golvteppet som ligg i kyrkja.

Historia er denne: For to år sidan fann organisten i kyrkja ut at golvteppet som går opp midtgangen måtte fiksast på. Han rulla då teppet saman for å rette det opp, men då han rulla det ut att var det plutseleg for langt for kyrkjegolvet. Ein fann ikkje anna råd enn å kutte litt av lengda på teppet. Eitt år seinare, etter skulegudstenestene i fjor, låg plutseleg teppet i faldar att. Det hadde med eit vorte for langt for kyrkja att, og på ny vart løysinga å kutte av den overskytande delen av teppet. I år har vi tradisjonen tru hatt dei påkrevde skulegudstenestene, og som vanleg måtte teppet i midtgangen få ein aldri så liten vask. Endå ein gong hadde teppet vakse. Denne gangen var det naudsynt å kutte av rundt fem centimeter i enden på teppet for at det skulle passe inn på golvet.

Dette er i sanning eit verkeleg mirakel! Onde tunger vil kanskje ha det til at slikt er naturleg slitasje på eit gamalt teppe. Slike tåpelege, reduksjonistiske og skeptiske forklaringar høyrer heime i Teppeland saman med alle dei som teppe kan. Endå ondare tunger vil hevde at dette skjer også med tepper i andre kyrkjer i Nordhordland. Dette må dei lenger ut på landet med. Ut til Manger, til dømes. Forklaringa ligg sjølvsagt på eit heilt anna plan.

Kommunevåpenet til Meland. Alle som ikkje ser at
dette heilt klart er eit feminint fruktbarheitssymbol,
må få grunnleggjande anatomiopplæring.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

I Lukas 23,45 kan vi lese at i det Jesus anda ut på krossen rivna forhenget inn til Det høgheilage i tempelet i to. Den mest nærliggande forklaringa er at teppet i Meland kyrkje er vevd av stoffet frå dette forhenget. Korleis dette stoffet havna i Meland er førebels ikkje kartlagt av forskarar, men det er naturleg å tru at det vart redda frå tempelet av Tempelridderane, før det vart ført til Nordhordland av etterkomarar av merovingarane. Motivet dei har hatt for å gjere dette kan synast underleg, heilt til ein ser kommunevåpenet til Meland kommune. Navaren i våpenet er eit klassisk, merovingsk symbol. Navaren er forma som eit tverrsnitt av dei indre delane av eit kvinneleg kjønnsorgan, noko ein ikkje treng å vere ein symbololog som Robert Langdon for å forstå at viser oss at Maria Magdalena har vore i Meland. Plasseringa av kyrkja i Meland er eit mysterium for dei fleste, midt oppe på fjellet som ho ligg, heilt utan samanheng med tidlegare hov eller anna heidenskap. Alle indisiar peikar mot at Meland kyrkje er bygd på grava til Maria Magdalena.

Dei reduksjonistiske og skeptiske lesarane mine vil nok spørje seg om kvifor teppet ikkje har gjort slike mirkalar tidlegare. Det har jo trass alt vore i kyrkja i mange år før det tok til å vekse. Verdsvevorakelet Wikipedia kan fortelje oss at merovingane vart kalla «reges criniti» eller «dei langhåra kongane» i samtida si. Kjelder nær denne skrivaren kan informere om at det vart sett inn ein langhåra prest i teneste i Meland kyrkje kort tid før desse mirakla byrja å utspele seg. Kan hende er den merogvinske løyndomen snart moden for å offentleggjerast for alt folket?

Dette må få konsekvensar for Meland kyrkje. I første omgang må det byggjast eit monter for den delen av teppet som vart skore av i går. Denne må ha kneleskammel, plass for bønelys og bør ikkje vere mindre enn 2x2x3 meter. Helst bør det byggjast av gull med vindauge av bömisk krystall. I april skal det vere bispevisitas i kyrkja. Biskopen må då vigsle monteret til pilegrimsmål og gjennomføre eit relikviegodkjenningsrituale der teppebiten offisielt vert anerkjent som eit relikvie etter Maria Magdalena og forhenget i tempelet i Jerusalem. Deretter må Kristelig Folkeparti insistere på at det er ei alvorleg utelating frå styresmaktene om det ikkje vert løyvd svært mange milionar på å etablere ei pilegrimslei til kyrkja. Sidan kyrkja då vert ubrukeleg til kyrkjelydsarbeid på grunn av dei milliardane med valfartande som vil kome ditt kvart år må det deretter byggast ei arbeidskyrkje på Frekhaug.

Dette er sansynlegvis det største som har skjedd for Meland, ja heile Nordhordland-regionen, i alle fall sidan dei bygde bru over Alverstraumen!

Ein vaskeekte relikvie. Teppebiten frå Meland kyrkje.
Så vaskeekte at han vart oppdaga under vasking!

 

Adventus filii Dei in humanum mentem

Johannes peikar på Jesus.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Dersom eg vitnar om meg sjølv, er vitneutsegna mi ikkje gyldig. Men det er ein annan som vitnar om meg, og eg veit at den vitneutsegna han gjev meg, er sann. De sende bod til Johannes, og han har vitna for sanninga. Eg treng ikkje vitneutsegner frå menneske, men eg seier dette så de skal bli frelste. Johannes var ei lampe som brann og lyste, og ei lita stund ville de gleda dykk i lyset hans.
     Men eg har ei vitneutsegn som er sterkare enn den Johannes gav: dei gjerningane Far har gjeve meg å fullføra. Og det er desse gjerningane eg gjer, som vitnar om at Far har sendt meg.
    (Joh 5, 31-36)

St. Guinefort

Denne hunden heiter Grace.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Midt i adventstida tar vi ein snartur inn i det meir obskure kyrkjelege landskapet. Denne gongen er det så obskurt at det er ein  «helgen» der kulten for helgenen fleire gonger har blitt forbode av Den katolske kyrkja, noko som ikkje er så rart sidan det er snakk om ein hund, heilt bestemt ein greyhound med namnet Guinefort.

Vi fortel historia slik inkvisitøren Stefan av Bourbon fekk han fortalt då han kom til Lyon ein gong på 1200-talet. Han fekk høyre frå fleire kvinner at dei bar dei sjuke barna sine til St. Guinefort. Sidan han aldri hadde høyrd om denne helgenen før, vart han nyskjerring og ville finne ut kven dette var. Dette er det han fann ut.

Guinefort var ein greyhound som levde i Frankrike på 1200-talet. Eigaren hans var ein rik mann som budde i slottet sitt i nærleiken av Lyon. Ein dag var både han, kona hans og barnepika ute samstundes medan babyen hans låg og sov i vogga si. Då kom det ein diger slange inn i huset og for rett mot den sovande babyen. Den einaste som var att med babyen var hunden Guinefort, og han såg kva som var i ferd med å skje. Han kasta seg over slangen, og i kampen velta han vogga slik at babyen for avgarde. Hunden og slangen hadde ein durabeleg kamp, der hunden til slutt drap slangen. Både hunden og vogga var då oversprøyta med blod.

Guinefort stilte seg no opp med den blodige vogga, og stod der då barnepika kom inn. Ho såg den blodige vogga og hunden med blod over heile seg, særleg rundt munnen og var sikker på at hunden hadde drepe babyen. Ho sette i eit hyl, noko som fekk mora til babyen inn. Ho trakk den same konklusjonen og slutta seg til hylinga. No kom faren til babyen inn for å sjå kva som hendte. Han trudde og hunden hadde drepe bornet, og drap hunden med sverdet sitt. Først då fann dei babyen som var i tipp-topp stand og låg og sov på golvet. Dei oppdaga etterkvart slangen og forstod kva som hadde skjedd.

For å heidre hunden gravla dei han i ein brønn, la ei steinrøys over brønnen og planta fleire tre rundt steinrøysa, som eit monument over den tapre hunden.

Stefan fortel at slottet og landet rundt no vart lagt øyde «by divine will». Folk som budde i området hadde fått høyre historia om den tapre hunden, og byrja å heidre han som ein martyr. Særleg kvinner med små barn såg på han som ein slags skytshelgen for spedbarn. Det utvikla seg derfor ein kult rundt gravplassen til Guinefort.

Inkvisitøren skriv at då han hadde fått høyre forteljinga om Guinefort, gjekk han til grava hans, samla folk der og gav dei inn for det dei gjorde.

We then had the dead dog dug up and the grove of trees cut down and burned along with the dog's bones. Then we had an edict enacted by the lords of the land threatening the spoliation and fining of any people who gathered there for such a purpose in future.

Forbodet kan ikkje ha hatt den heilt store effekten, for i følgje Wikipedia skal kulten ha fortsatt heilt fram til 1930-talet, trass i fleire forbod frå Den katolske kyrkja.

De adventu Domini ad judicium

Maleri av Jacek Andrzej Rossakiewicz.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Når ei kvinne skal føda, er ho uroleg, for tida hennar er komen. Men når ho har fått barnet, hugsar ho ikkje lenger kor vondt ho hadde, så glad er ho fordi eit menneske er fødd til verda. På same måten er det med dykk. No er de fylte av sorg, men eg skal sjå dykk att, og hjartet dykkar skal gleda seg, og den gleda skal ingen ta ifrå dykk.
     Den dagen skal de ikkje spørja meg om noko. Sanneleg, sanneleg, eg seier dykk: Bed de Far om noko, skal han gje dykk det i mitt namn. Til no har de ikkje bede om noko i mitt namn. Be, så skal de få, slik at gleda dykkar kan vera fullkomen.
     Joh 16, 21-24

Gud vår Far

Dette lesarbrevet av Marianne Støylen Skauge stod på trykk i Vårt Land 4. desember 2012. Det vert også lagt ut på St. Isidors minne.

I intervju med Vårt Land torsdag 29.november hevdar Gyrid Gunnes at «det må da være et problem at for Den norske kirke når kvinner ikke orker å være prester på grunn av det patriarkalske gudstjenestespråket.» Samtidig seier ho at ho ikkje har noko godt svar på kor utbreidd hennar syn på dette er blant kvinnelege prestar i Den norske kyrkje. Det er det nok vanskeleg å svare på for dei fleste av oss, men som prest og kvinne ynskjer eg å understreke at Gunnes i alle fall ikkje talar på vegne av alle kvinnelege prestar i Den norske kyrkja når ho er skuffa over mangelen på kjønnsinkluderandre språk i den nye liturgien og karakteriserer dette som eit kjønnspolitisk tilbakeslag. Eg er tvert i mot svært glad for at den nye liturgien held fast på Bibelen sine ord, slik som Far og Son og Heilag Ande, når vi talar om og til Gud.

Eg veit heldigvis ikkje om mange andre i Den norske kyrkje som ynskjer å byte ut treeiningsformelen «Faderen og Sonen og Den heilage ande» i dåpsliturgien, men eg synst likevel at det er urovekkjande mange som brukar, eller kan tenkje seg å bruke, det ein må sjå på som alternative treeningsformlar, slik som Gunnes sitt døme, «i Skaperens, Forløserens og Livgiverens navn», eller på andre måtar seier at vi må kunne bruke andre ord for Gud enn dei vi finn i Bibelen. Etter kva slags kriterier skal vi kunne lage og bruke andre namn på Gud?

Vi tiltalar Gud som Far, men å poengtere at Gud ikkje er mann, og utanfor våre kjønnskategoriar vil eg seie er å slå inn opne dører. Å omtale Gud som mann er blasfemisk hevdar Gunnes. Her er det viktig å halde tunga rett i munnen. Å omtale Gud som «Far» er kristent språk, men å seie at Gud er mann er blasfemisk. Akkurat dette er neppe særleg kontroversielt. Men at Gud ikkje er mann, tyder det at vi like godt kan tiltale han som «mor» eller andre feminine eller upersonlege nemningar? Det er ikkje vi som namngjev Gud. I den kristne trua er det eit heilt sentralt punkt at Gud har gjeve seg til kjenne for oss menneske, og openberra seg og sitt namn for oss.

Eg tykkjer det er interessant å sjå korleis nettopp det tradisjonelle kristne språket om Gud faktisk kan fungere som ein kritikk av det patriarkalske samfunnet. Teologen Jane Williams har i boka «The Forgotten Trinity» peika på at «Far» i Bibelen vert brukt på ein slåande ikkje-patriarkalsk måte. I Det gamle testamentet ser vi døme på dette i Jer 31,9 der vi høyrer om faren som ser etter barnet og leiar det slik at det ikkje snublar og i Jes 64,7-8 der Israel kan be Gud om å syne miskunn i staden for harme, fordi Gud er far for dei. Som Williams seier er det som dei her appellerer til Gud si «mjukare» side. I Joh 14,9 seier Jesus: «Den som har sett meg, har sett Far» og i Matt 11,27 «Ingen kjenner Sonen utan Far; og ingen kjenner Far, utan Sonen og den som Sonen vil openberra det for.» Dette viser oss at det er Jesus åleine som kjenner Far, og farskap vert definert for oss av Jesus som kom og tok på seg ein tenars skapnad og døydde på krossen. Det er ikkje vi sjølve som skal ta våre biologiske eller sexistiske bilete av «far» og henge desse på Gud. Kyrkja har aldri kalla Gud berre «Far». Dette har alltid vore ein kortversjon av «vår Herre Jesu Kristi Far», uttrykket som vi finn så ofte i brevlitteraturen i NT. Vi forstår «Far» på bakgrunn av den nemnte Sonen, Jesus Kristus, han som er den einaste som kjenner Far og som byd oss inn i fellesskapet dei deler og lærer oss å be «Vår Far».

Marianne Støylen Skauge
Prostiprest i Nordhordland

Folkefrelsar til oss kom

Den heilage Ambrosius.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Denne veka har St. Isidors minne, på grunn av sjukdom og dårleg tid, forbigått minnedagane til både Johannes av Damaskus og Nikolas av Myrra i den totale stille. I dag er det Ambrosius av Milano som har minnedag. Vi kan ikkje gå forbi også han, så vi tar med oss salmen, Folkefrelsar til oss kom, vidare i adventstida. Salmen står som dei fleste veit som nummer ein i Norsk Salmebok, og er den eldste salmen i boka. Enkelte vil kanskje hevde at det og er den finaste salmen i salmeboka og at det kun har gått nedover med salmekunsten sidan Ambrosius skreiv dette på slutten av 300-talet.

Folkefrelsar, til oss kom,

fødd av møy i armodsdom! 

Heile verdi undrast på 

kvi du soleîs koma må.  

Herrens under her me ser, 

ved Guds Ande dette skjer. 

Livsens ord frå himmerik 

vert i kjøt og blod oss lik.  

Utan synd han boren er 

Som all synd for verdi ber. 

Han er både Gud og mann, 

alle folk han frelsa kann.  

Frå Gud Fader kom han her, 

heim til Gud hans vegar ber, 

Ned han fór til helheims land, 

upp fór til Guds høgre hand. 

Du som er Gud Fader lik, 

Ver i vanmakt sigerrik! 

Med din guddomsvelde kom, 

styrk oss i vår armodsdom.  

Klårt di krubbe skina kann, 

ljoset nytt i natti rann, 

naud og natt til ende er, 

trui alltid ljoset ser.  

Lov og takk, du Herre kjære, 

som til verdi komen er! 

Fader god og Ande blid, 

lov og takk til evig tid!

Johannes Suenonis' advent

Vadstena klosterkyrkje, der preika vart halde.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Om nokon har sett dagens første bloggpost, har dei kanskje undra seg over tittelen på posten, «De adventu Domini in carne», eller på at bloggposten utelukkande inneheld dagens evangelietekst og eit bilete. Planen min er at det skal kome ein liknande bloggpost kvar søndag i adventstida. Titlane på dei fire søndagane er frå ei preike Johannes Suenonis hadde i klosteret i Vadstena på slutten av 1300-talet:

Første søndag i advent handler om Herrens komme i kjød (de adventu Domini in carne), andre søndag i advent omhandler Kristi komme til dom (de adventu Domini ad judicium), tredje adventssøndag handler det om hvordan Guds sønn kommer til menneskesjelen (adventus filii Dei in humanam mentem), og på den fjerde søndagen, som også innbefatter Herrens fødselsfest, feirer vi Guds sønns komme til verden (adventus filii Dei in mundum).[1]

Eg har ikkje sett etter korleis tekstane i tredje tekstrekke for Den norske kyrkje i tekstrekkene som vart introdusert første søndag i advent 2011,  passar saman med overskriftene den svenske presten gav dei ulike dagane på 1300 talet. Det kan kanskje vere interessant å sjå.

Johannes Suenonis døydde i 1390 og var prest i klosteret i Vadstena. Han var ein dyktig preikeskrivar, og tok med seg nye impulsar til Vadstena frå utlandet, særleg Praha. Johannes hadde studert i Bologna og Praha og var prest i Sverige før han byrja som prest i klosteret i Vadstena i 1387. Dette var i og for seg underleg, sidan han var sekulærprest, men til dømes det at han hadde preiker på gudstenester tyder på at han vart rekna som ein ordensprest. I 1390 skulle han reise til Roma for å overtale paven til å kanonisere Birgitta, men han døydde før han kom fra.

Ein har ein del skrifter etter Johannes, og det er særleg preiker han har etterlate til oss, sjølv om det også er andre kyrkjelege skrifter som han enten har skrive sjølv eller kopiert. Preikene hans skal vere tunge greier som ikkje er rekna for vanlege folk, men som preikeopplæring for prestar. Det er sikkert i den samanhengen ein må forstå sitatet over.[2]

Dette er altså bakgrunnen for postane som kjem til å kome dei fire søndagane i advent. Velsigna adventstid!

[1] Jan Henrik Schumacher, Kirkehistorisk latinleksikon, Spartacus, Oslo, 2002. Side 17
[2] Informasjonen om Johannes Sunonis er henta frå denne artikkelen som Roger Andersson har skrive for Universitetet i Bergen.

De adventu Domini in carne

Jesus i tempelet.
Maleri av Quentin Matsys.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Då han drog inn i Jerusalem, vart det uro i heile byen, og dei spurde: «Kven er dette?» Og folkehopen svara: «Det er profeten Jesus frå Nasaret i Galilea.» Så gjekk Jesus inn på tempelplassen og dreiv ut alle som selde og kjøpte der. Han velte borda til pengevekslarane og benkene til dei som selde duer og sa til dei: «Det står skrive: Mitt hus skal kallast eit bønehus. Men de gjer det til ei røvarhòle.»
     På tempelplassen kom nokre blinde og lamme til han, og han lækte dei. Men då overprestane og dei skriftlærde såg undera han gjorde og høyrde borna som ropa i heilagdomen: «Hosianna, Davids son!» vart dei arge og sa til han: «Høyrer du kva dei seier?» «Ja», svara Jesus. «Har de aldri lese dette ordet:
     Frå munnen på småborn og spedborn 
     har du late lovsong lyda!»
Så gjekk han frå dei og ut av byen, til Betania. Der var han om natta.
     (Matt. 21, 10-17)

Klimakutt - Ein tragedie på 83 sekund.

Er kristne først og fremst redde for døden?

Er det først og fremst vona om himmelen som driv dei kristne?

Eg har nettopp lese Nostradamus' testamente, forøvrig ei bok alle bør lese, og i boka dukka det opp ein påstand ein ofte høyrer frå ateistar, nemleg desse orda som kjem frå den ateistiske nevrobiologen William Blackmore:

Troen ligger i oss. Hvorfor? fordi det finnes en gud som har plantet troen i oss? Eller fordi vi så enderlig ønsker at det skal finnes en gud, en mening, en sammenheng, en skaper, en igangsetter. Og først og fremst: en barmhjertig farsfigur som venter på oss etter døden, som trøster og lindrer, og som gjør døden til en overgang - ikke en avslutning.[1]

Dette er eit postulat ein møter ofte. At truande først og fremst trur fordi ein ynskjer eit alternativ til døden. Men stemmer dette? Er det det som er den vanlege «motivasjonen» til truande? Eg er ikkje så sikker.

Det er sjølvsagt vanskeleg, for ikkje å seie umogeleg, å skulle snakke på vegne av alle, men mitt inntrykk når eg snakkar med folk som har ei eller anna form for tru, og då særleg ei kristen tru, er at det er andre ting som er det som først og fremst er sentralt i trua deira i det daglege livet.

Eg vil dele dei kristne inn i tre grupper, og meiner her med «kristne» folk som er engasjerte i ulike formar for kyrkjelydsarbeid sidan eg meiner det ikkje gjev særleg meining å diskutere ei hypotetisk tru ein ikkje ser praktiske utslag av.

Den eine gruppa truande er det ein med eit samleord kan kalle for «karismatikarar». Dette er menneske som vil vere opptatte av «teikn og under», altså at konkrete hendingar skjer i livet deira. Dette kan vere at folk vert friske av bøn, at dei talar i tunger, profeterer eller mange andre former for guddommeleg inngripen i livet deira. Dei vil ha stort fokus på at Gud grip inn i verda her og no, at Gudsriket er mellom oss, at det er deira oppgåve å formidle Guds kjærleik til andre menneske og så bortetter. Alt noko som skjer her og no. På denne sida av døden.

Den andre gruppa vil eg med eit samleord kalle for «tilbedarar». Dette er dei som er opptatt av lovsong, liturgi, meditasjon kristen kunst og så bortetter. Desse folka meiner at ein er kalla til å lovprise Gud, og at det ein finn rundt seg i skaparverket, den grenselause kjærleiken Gud viste oss i Kristus eller kva ellers ein måtte vere begeistra for, forpliktar eller i det minste inspirerar til å lovprise Gud. Ein har eit fokus på her og no, og korleis menneska i livet skal lovprise den evige Gud.

Den tredje gruppa mi er «aktivistane». Desse finn ein i Korsvei, Kirkens Bymisjon, politikk, hjelpe- og miljøorganisasjonar og likande. Og sjølvsagt som misjonærar og forkynnarar. Desse folka meiner at bodskapen ein finn i Bibelen forpliktar dei truande på eit sett med normar som fører til handling her og no. Det kan vere å jobbe for ein mer rettvis fordeling av materielle goder. Det kan vere å arbeide for miljøet. Det kan vere å sjå til at sjuke får besøk eller at fattige barn får i seg mat. Det kan vere å koke kaffi og blande saft på bedehuset. Eller det kan vere noko heilt anna. Dei ser seg kalla til å jobbe for at verda skal verte ein betre plass her og no og for at evangeliet skal nå stadig fleire menneske.

Det er sjølvsagt overlapp mellom desse tre kategoriane, og alle er nok heller karikert i framstillinga, men  eg vil påstå at dei aller fleste praktiserande kristne kan ein plassere meir eller mindre inn i desse tre kategoriane. Felles for alle tre er at fokuset ligg på her og no. Det er her det skjer. Det er no som er den viktige tida. Livet er noko som skjer før døden, og kristentrua dreier seg i praksis om det som skjer i livet.

Døden, og med den vona om det evige livet, har sjølvsagt ein plass i kristentrua til alle desse tre gruppene, men det er ikkje det som er det sentrale i det daglege. Det sentrale i det daglege er opplevingane, tilbedinga og oppgåvene. Det sentrale er Gud i verda i dag. Det som skjer etter døden, det skjer etter døden. Ein har det med seg som ei hyggeleg framtidsvon, men eg vil påstå at for dei fleste er det ikkje det som er det sentrale i dagleglivet eller i truslivet.

Dette er ikkje nokon vitskapeleg analyse, men mitt høgst personlege inntrykk etter å ha levd i kristen-Norge i ein del år og høyrt både forkynning og personlege vitnemål om truslivet. Døden er sjelden eit tema. Ein snakkar om livet. Ein snakkar om her og no.

Kvifor lever den då så godt, denne påstanden om at truande er truande først og fremst fordi dei er redde for døden? Igjen kan eg berre vise til mine eigne tankar, men eg trur det heng saman med at mange først og fremst møter kristen tru i gravferder. Då er det naturleg nok ein del snakk om døden, og naturleg nok løfter ein fram den kristne vona i møte med døden: Vona om evig liv i Kristus. Gravferdsforkynning handlar i liten grad om her og no, og i stor grad om at døden er «en overgang - ikke en avslutning». Er det gravferder som er der ein møter kristendom, vil ein kunne få dette inntrykket, eller ein kan få stadfesta det ein har høyrd om at folk trur kun fordi dei er redde for døden. Og så er det jo greit å kunne seie at trua eigentleg er «ei krykke» for folk. Eller ei trøyst. Eller noko svake folk treng for å klare livet.

Sanninga er heller at for svært mange er trua ikkje ei trøyst eller ei krykke. Det er ei oppgåve. Trua er noko som forpliktar dei til eit liv der dei skal leve ut visse ideal, anten dette er sosialetiske, liturgiske eller andelege i tydinga at dei skal oppleve eller utløyse andelege manifestasjonar. For svært mange vil dette vere meir utfordrande enn trøystande, meir som ei hinderløype enn ei krykke. Men vi gjer det likevel, fordi vi meiner det er rett og fordi vi meiner det er det Gud vil med liva våre. Vi gjer det med glede eller av plikt, men vi ser det som ein del av det å vere truande, og for dei aller fleste som praktiserer kristen tru vil nok dette aspektet vere langt meir framtredande i dagleglivet enn vona om evig liv, sjølv om denne vona sjølvsagt er der. «Motivasjonen» for dei truande ligg ikkje i det som skjer etter døden, men i å tene Gud her og no rett og slett fordi ein har ei overbevisning om at den kristne trua er rett og meiner Gud fortener å bli tena og har kalla oss til teneste. Det som måtte skje etter døden vert meir for ein bonus å rekne. Samstundes trur eg at folk treng noko meir til å motivere seg en ei von om noko som skjer i framtida ein gong. Dei treng noko her og no for halde oppe eit levande trusliv.

Lat oss til slutt ta med den mest brukte bøna i kristendomen. «Herrens bøn» har vi frå Jesus sjølv. Den vert brukt i alle tenkelege kristne samanhengar, og nemner ikkje livet etter døden med eitt ord. Det er noko som er underforstått, noko som ligg bak men som ein ikkje fokuserer på fordi det som er viktig for det levande mennesket skjer her og no, slik eg meiner også dei truande sine liv først og fremst har fokus og motivasjon her og no, ikkje på at døden er «en overgang - ikke en avslutning»

Vår Far i himmelen!
Lat namnet ditt helgast.
Lat riket ditt koma.
Lat viljen din råda på jorda slik som i himmelen.
Gjev oss i dag vårt daglege brød, og tilgjev oss vår skuld, slik vi òg tilgjev våre skuldnarar.
Og lat oss ikkje koma i freisting, men frels oss frå det vonde.
For riket er ditt og makta og æra i all æve. Amen.

[1]  Tom Egeland, Nostradamus' testamente, Aschehoug, Oslo 2012. Side 572

Helgen med hundehovud

St. Kristoffer med hundehovud.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Hinduistane har Ganesha, ein triveleg gud med elefanthovud, og nyleg oppdaga eg at vi også kan stille opp med dyrehovudar på menneskekroppar i kristendomen også. Eg fekk boka Icons av Eva Haustein-Bartsch, og kom der over eit underleg ikon av St. Stefanus og St. Kristoffer. At to martyrar er på same ikon er ikkje så rart, men at den eine har hundehovud - det er rart!

Boka kunne fortelje følgjande om St. Kristoffer.

According to legend, the future saint came from a race of dog-headed cannibals and was originally called Reprobus (Lat: the cursed). His conversion to Christianity and his baptism brought him not only a new name, Christophoros (Greek: the Christ-bearer), but also a human figure and the ability to speak. From Samos in Lycia he travelled the country as a missionary, preaching the gospel. He succeeded in convincing many of the Christian message, as God reinforced his preaching with miracles, for example the flowering of his staff.

St. Kristoffer har vore, og er, ein svært populær helgen i heile Europa, men det er kun i austkyrkja han har blitt framstilt med hundehovud. Verken Oxford Dictionary of Saints eller Catholic Encyclopedia nemner til dømes dette med eit ord, noko som forsåvidt ikkje er så rart all den tid kannibalar med hundehovud ikkje er ein særleg vanleg folkegruppe her i vest...

Den legenda som er vanleg her i vest er artig den også. Legenda seier at Kristoffer vart fødd av hedenske foreldre og fekk namnet Offero. Han var ein kjempestor mann, og fann ut at han ville tene den største av alle herrar. Først tente han kongen i landet der han budde, men han fann ut at kongen frykta Djevelen, og han gjekk derfor heller i teneste for han. Offero forstod etterkvart at Djevelen frykta Kristus, og fekk råd om å tene Kristus med det han kunne best. Offero vart derfor fergemann og frakta folk over ei elv.

Kristoffer med Jesus på skuldra.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Ei natt bar han eit lite barn på skuldrene sine over elva i eit forferdeleg uver. Medan han bar barnet vart det tyngre og tyngre og tyngre og tyngre. Då han endeleg kom over på den andre sida sa barnet til han at han hadde bore vekta av heile verda sine synder på skuldrene sine. Barnet bad Offero setje staven sin i bakken, og då han gjorde dette spirte staven med blomar og dadlar. Offero forstod no at barnet var Jesus, og han vart døypt. Frå då av hadde han navnet Kristoforos - Han som bar Kristus.

Kristoffer byrja no å forkynne evangeliet, noko som førte til at han enda livet sitt som martyr.

Mange har sikkert sett bilete av St. Kristoffer på medaljongar og liknande. Han er skytshelgen for reisande, bilistar, syklistar, pilotar, sjømenn og mange andre grupper av folk.

Vatikanet tok festdagen for Kristoffer ut av den offisielle kalenderen i 1969, kanskje på grunn av det ikkje heilt umerkelege legendariske innhaldet i forteljinga om han, sjølv i den vestlege versjonen. Dette vart møtt med store protestar i fleire land. Populariteten til Kristoffer stod imidlertid over kalendernederlaget, og sjølv Vatikanet skal ha bedt St. Kristoffer om å gå i forbøn for den elektriske bilen til paven. Det vert sagt at Kristoffer alltid skal reise saman med mennesker på reise. Dette gjer at ein ofte ser medaljongar med b77rilete av han festa til bilnøklar og liknande.

Vener for livet

Jesus og St. Mennas. Det såkalla «Vennskapsikonet».
Biletet er henta frå Wikipedia Commons.

I dag er det minnedag for St. Mennas. Ikkje høyrt om han, seier du? Det kan nok stemme, men du har sikkert sett bilete av han. St. Mennas er nemleg han som er «venen til Jesus» på ikonet som vert omtala som «Vennskapsikonet» eller «Jesus og venen hans». Held du til i Bjørgvin bispedømme vil du nok sjå ikonet jamnleg det neste året, sidan dette er ikonet for «Ungdomsåret», som skal markerast i 2013.

«Jesus og vennen hans», er ikonet for Ungdomsåret. Eit ikon kan vere gjenstand for refleksjon og undring over evangeliet og det kan forkynne på mange ulike nivå. I dette ikonet er nærleiken mellom Jesus og venen hans uttrykt med handa over skuldra og at dei ser på kvarandre med det eine auga og med det andre ser dei fram – på oss.

Dette seier ein på nettsida til Ungdomsåret. Men kven er eigentleg denne personen som vert portrettert medan Jesus held han rundt skuldrene?

Bulgarsk ikon som viser
Mennas i krigsrustning.
Biletet er frå Wikimedia Commons.

Ein kan ikkje seie så mykje sikkert om Mennas, men dei ulike forteljingane er stort sett einige i at han levde rundt år 300, var egyptar, og gjorde teneste som soldat i den romerske hæren. Ei forteljing seier at foreldra hans var fromme kristne i øvre lag i samfunnet, men som ikkje fekk barn. Ein dag, medan mora ba om ein son forran eit ikon av Jomfru Maria, svara Maria «Amen», og få månader seinare vart Mennas født. I andre  forteljingar var han truleg kamelførar. Uansett er ein einig i at han gjekk inn i den romerske hæren. Etter nokre år deserterte han, enten for å sleppe vekk frå kristenførfylgjinga i hæren eller for å vie seg til Jesus i askese i ørkenen. Etter å ha vore i ørkenen ei stund vendte han attende til samfunnet for å døy martyrdøden. Motivasjonen for dette er også uklår. Ei forteljing seier at han fekk ei openberring av englar som krona martyrar og beskjed om at han skulle få ei slik martyrkrone. Ei anna forteljing seier at han bestemte seg for å vedkjenne seg trua si offentleg, nærast i solidaritet med alle dei kristne som vart drepne. Han dro i alle fall til sivilisasjonen og vedkjente seg trua si for styresmaktene. Enten direkte til den lokale herskaren eller på eit stort idrettsstemne. Vedkjenninga førte til at han vart torturert og halshogd. Kvar dette skjedde er ein ikkje einig om, men både Algerie og Tyrkia er mogelege stader. Liket hans vart uansett ført med kamel attende til Egypt for gravlegging. Då kamelen kom til ein stad i nærleiken av Alexandria nekta den plutseleg å gå eit skritt vidare. Dette vart tatt som eit teikn frå Gud, og Mennas vart gravlagt der.

Slike flasker fann ein mange av rundt gravplassen
til Mennas. Dei var mest truleg fylt med vatn frå
ei heilag kjelde, mykje slik Olavskjeldene i Norge
fungerte. Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Det vaks etterkvart fram ein kult rundt gravplassen til Mennas. Kanskje vart staden han var gravlagt på gløymt og oppdaga att, kanskje vart relikvia av han brukte som hjelp i krig av lokale styresmakter. Uansett vart det etterkvart bygd ei kyrkje på gravplassen hans. Rundt kyrkja vaks det fram ein stor by, men på 700-talet vart kyrkja øydelagt, og på 800-talet skjedde mykje det same med resten av byen. Muslimane tok over, og både kyrkje og den lokale helgenkulten rann ut i sanden, bokstaveleg tala.

St. Mennas vart ikkje gløymt, og faktisk forsvann heller ikkje relikvia av han, men er tatt vare på fram til i dag. Mennas har heile tida vore ein av dei viktigaste helgenane i Egypt, men gravplassen hans vart ikkje funne att før i 1905. Då vart det gjort store utgravingar der ein fann både kyrkje, kloster og mange spor av ein stor helgenkult. På midten av 1900-talet byrja ein å byggje eit nytt kloster rundt ein kilometer frå Mennas si gamle grav. I dette klosteret kviler i dag St. Mennas - venen til Jesus.

11. november er altså minnedagen til St. Mennas. Kanskje er det ein dag ein bør markere i ungdomsåret? November skal jo og vere ein særskild ungdomsmånad i ungdomsåret. Eg trur i alle fall Mennas har noko å seie til unge i dag om mange aspekt i kristenlivet. Kva kan det koste å vedkjenne seg trua si i samfunn som ikkje er så gode som vårt? Kva vil det seie å leve eit liv i bøn og forsaking, slik Mennas gjorde i ørkenen? Korleis viser vi solidaritet med lidande kristne brør og søstre? Kva vil det seie å vere «venen til Jesus», og ikkje berre «vener for livet», men og vener i døden. Dette er gode spørsmål for refleksjon og samtale, og hadde vore eit fint innslag i Ungdomsåret.

Ikkje høyr på VG!

Framsida på VG 6. november

VG har i dag tatt på seg å sjå på økologisk mat, og slår opp over heile framsida at dei «Knuser mytene om sunn mat». Om noko vert knust, er det nok trua mi på VG, for ein slik dårleg sak er det lenge sidan eg har lese.

Overskriftene og uttrekka slår fast at økologisk jordbruk er verre for miljøet enn anna jordbruk, at dyr på økologiske gardar ikkje har det betre og at maten ikkje er sunnare. Ser ein på det dei faktisk skriv, er delvis desse overskriftane misvisande, delvis kan det vreke som om VG ikkje har forstått saka dei skriv om.

Forhåpentlegvis vil nokon med langt større kunnskap og slagkraft enn meg ta for seg dette oppslaget, men også eg føler for å seie mitt.

Vi byrjar med om maten er sunn eller ikkje. VG skriv at det ikkje er bevist at økologisk mat er sunnare enn anna mat. Dette får dei støtte i av direktøren for Helsedirektoratet, medan ein professor i samfunnsmedisin blir sagt å gje han støtte «et stykke på veien», sjølv om ho faktisk seier: «Jeg mener at økologisk dyrket mat kan gi bedre helse». VG fokuserer her først og fremst på vitaminar i maten,  eit fokus som er underleg, då det er bruk av sprøytemiddel som skil økologisk dyrking frå konvensjonell dyrking. Avisa skriv så at det ikkje har blitt funne overskridingar av grenseverdiane for restar av plantevernmiddel i norskprodusert mat dei siste åra. Det er sikkert riktig, men samstundes veit vi at desse grenseverdiane stadig vert pressa opp, og at Mattilsynet nyleg har foreslått å auke grenseverdien for eit stoff i importerte linser til 100 gonger det han er no. At norskprodusert mat ikkje overskrider grensene seier ikkje så mykje nyttig om grensene er for høge, eller om ein importerer mat med restar av plantevernmiddel.

Slike klede går ein med for å jobbe med det ein sprøytar på maten.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Dette peikar også VG på sjølv, då dei ser nærare på om maten er sunn. «Om du velger økologisk eller konvensjonell, avhenger mer om magefølelsen din sier det er greit å spise kornprodukter som inneholder rester av sprøytemidler eller ikke», seier ein forskar. Kva slike stoff gjer med oss på lang sikt veit vi lite om, heller ikkje korleis den såkalla «coctaileffekten» kan slå ut, altså kva som skjer når vi tilfører kroppen stadig nye stoffar som kan reagere med kvarandre. Dette er eit svært vanskeleg felt der ein ikkje har gode svar. Eit «føre var»-prinsipp er derfor ikkje dumt. Bruk av sprøytemiddel er også skadeleg for bønder og natur, noko som ikkje vert problematisert i artikkelen. Det ein sprøyter er i stor grad gift som ikkje berre drep ugras og «skadedyr», men også andre plante- og dyreslag. Sprøytemiddel er kan derfor vere eit trugsmål mot nærmiljøet rundt den dyrka marka.

Når det gjeld dyrevelferd seier VG at dyra i økologisk drift ikkje har det betre enn andre dyr. Til «støtte» for dette har dei ein frå det svenske veterinærforbundet som seier at dyra kan bevege seg meir, men at han meiner det trekk ned at eit ikkje kan gje forebyggande medisin, altså medisinere før dyra vert sjuke. Med det reknar eg med han meiner at ein ikkje gjev antibiotika som ein del av maten. Dette kan han sjølvsagt meine, men med tanke på den auka resistensen mot antibiotika ein opplever no, er det absolutt verdt å tenkje nøye gjennom om ein bør bruke så mykje antibiotika som ein gjer. Så seier vetrinæren at «økologiske griser og verpehøns har det bedre enn sine konvensjonelle artsfrender». Svært lite står med det att overskrifta som seier «ØKOLOGISKE DYR har det IKKE BEDRE enn andre dyr». Kun ein påstand om nytteverdien av førehandsmedisinering står att. Endå meir grell vert overskrifta når VG på neste side slår fast at økologiske kyr har meir utetid enn andre kyr, at økologiske høns har betre plass enn andre høns, i tillegg til uteareal og at økologiske slaktekyllingar har betre plass enn andre kyllingar i tillegg til krav om uteareal og lenger levetid/veksetid enn andre slaktekyllingar.  Er ikkje dette betre, VG?

Til slutt er det miljøet. Her har VG funne ein forskar som hevdar at ein må dyrke meir areal med økologisk landbruk, noko som skal gje større CO2-utslepp. Korleis dette skal henge saman er uklart for meg, då produksjon og transport av kunstgjødsel står for 40-60% av energibruken i vanleg jordbruk. Økologisk jordbruk brukar ikkje slike midlar, og brukar 30-50% mindre energi pr arealeining, om ein skal tru Bioforsk. Vidare hevdar han at det er umoralsk å produsere økologisk mat då «det i nær framtid vil bli en utfordring å produsere nok mat til verdens befolkning». Dette er skremselspropaganda. Vi produserer nok mat til 12 milliardar menneske i dag. Utfordringa vår er ikkje at vi har for lite mat, men at vi ikkje fordeler maten vi har rett. Forskning har også vist at matproduksjonen i Afrika kan auke om ein går over til økologisk landbruk.

Denne saka i VG bidreg til å spreie fordommar og gal informasjon, noko som kan vere skadeleg for både helsa vår på kort sikt og miljøet vårt på lang sikt. For god informasjon om økologisk landbruk og fordelane med dette, anbefalar eg denne kronikken på forskning.no. Ein kan sjølvsagt også lese ein litt meir generell bloggpost om økologisk landbruk frå meg, der eg argumenterer meir grunnleggande og grundig for saka.

Gratulerer med reformasjonsdagen!

Dei 95 tesene. Trykt i 1522.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

I dag feirar vi reformasjonsdagen. 31. oktober skal Martin Luther ha slått opp sine 95 teser på kyrkjedøra i Wittenberg. Eller, det vil seie: Han gjorde sansynlegvis ikkje dette. Sansynlegvis sende han tesene sine til ein tysk erkebiskop og ein tysk biskop, ikkje for å splitte kyrkja, men for å reformere henne. Forteljinga om at han skal ha slått opp tesene på kyrkjedøra har vi frå Philipp Melanchthon som sa dette rundt 30 år seinare. Sansynlegvis stemmer ikkje skuleforteljinga om den tapre munken som stod ute om natta og spikra opp protesten sin på kyrkjedøra. Det heile gjekk nok meir byråkratisk for seg.

Uansett korleis det skjedde fremja Luther sine teser, og frå desse har vår lutherske kyrkje vekse fram.

Reformasjonsdagen har no kome inn i Den norske kyrkje si tekstrekke, altså vert det lagt opp til at denne dagen kan vere ein gudstenestedag i norske kyrkjer. Mellom lesetekstane finn vi tekstar som denne kjerneteksta for den lutherske kyrkja:

For eg skammar meg ikkje over evangeliet. Det er ei Guds kraft til frelse for kvar den som trur, jøde først og så grekar. For i det blir Guds rettferd openberra, av tru frå først til sist, som det står skrive: Den rettferdige skal leva ved tru. (Rom. 1, 16-17)

Luther-rosa.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Vi kan sjølvsagt spørje om det er rett at vi skal markere reformasjonen med ei gudsteneste. Det kan argumenterast godt for at splittinga som skjedde med reformasjonen var ei tragedie for kyrkja, og at vi gjennom å oppretthalde det brotet som skjedde på 1500-talet bryt med Jesu ord om at vi som trur skal vere eitt. (Joh 17, 21)

Trass i dette meiner eg dette er ein dag vi bør markere med glede. På kirken.no kan vi lese at dette er «en dag for markering av reformasjonen og dens budskap». Dette meiner eg er eit godt utgangspunkt for ein markering som både tar på alvor den fellesskapen vi mista i reformasjonen, men som og trekk fram det den lutherske læra har tilført Kyrkja. For vi har tilført Kyrkja viktige element, og det er til dømes slett ikkje sikkert at Den katolske kyrkja hadde vore ei levedyktig kyrkje i dag hadde det ikkje vore for dei endringane som vart gjort i etterspelet til reformasjonen og vidare fram til i dag. Ein kan derfor tenkje at gjennom reformasjonen fekk ein fleire levedyktige kyrkjer i staden for ei haltande kyrkje som trengte endringar.

Vi skal halde fram den lutherske læra om frelsa gjennom trua åleine, om det allmenne prestedømmet og om Bibel og liturgi på morsmålet og vere stolte av at dette er noko vi har vore med på å forfekte gjennom kyrkjehistoria og fram til i dag. Vi kan og vere stolte av at vår kykje har vist seg å vere i stand til å ta til seg samtida og gjere seg relevant i ulike kontekstar.

Dette er noko vi skal vere stolte av og feire på denne dagen, utan at vi skal stikke under ein stol at desse punkta også har nokre grøfter vi frå tid til anna står i fare for å havne i. Det er noko vi sjølvsagt skal jobbe med, for reformasjonen handla om å rydde opp der kyrkja hadde gått feil. Det er ein jobb vi aldri vert ferdige med.

Gratulerer med reformasjonsdagen! Vi avsluttar med Martin Luther sin flotte salme «Vår Gud han er så fast en borg »

Vår Gud han er så fast ei borg,
han er vår skjold og verja.
Han hjelper oss i all den sorg
og naud som vil oss herja.
Vår gamle fiend sterk
med alvor gjer sitt verk.
Stor makt og mangfald list,
det er hans våpen visst.
På jord er ei hans like. 

Med eigi makt me inkje vann,
det fekk ein usæl ende.
Men med oss går den rette mann
som Herren sjølv oss sende.
Hans namn det veit du visst:
Han heiter Jesus Krist,
Gud Sebaot han er
og Frelsar for vår verd.
Han sigeren skal vinna. 

Om verdi full av djevlar var
som ville reint oss glupa,
me ingen otte i oss bar,
dei skulle alle stupa.
Og fyrsten for den her,
kor arg han enn seg gjer,
oss inkje skada kan.
Han er ein maktlaus mann.
Eit ord, og han vil falla. 

Og ordet skal dei lata stå
og berre vantakk finna.
Med oss er Gud, og visst me må
ved Andens gåva vinna.
Og tek dei enn vårt liv,
oss bort frå heimen riv,
lat fara alt, for sjå,
dei sigrar ei endå.
Guds rike vårt skal vera

Den vanskelege forteljinga

Abraham og Isak.
Maleri av Adi Holzer.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

I dag feirer muslimane id al-adha. Dette er ei markering der ein hyllar Ibrahim fordi han var villig til å ofre Ismail til Gud. Vi kristne kjenner forteljinga som forteljinga om Abraham og Isak. Vi les forteljinga slik vi finn henne i 1. Mosebok 22, 1-19:

Ei tid etter at dette hadde hendt, sette Gud Abraham på prøve. Han sa til han: «Abraham!» Og han svara: «Ja, her er eg.» Då sa han: «Ta son din, den einaste, Isak, han som du elskar, og dra til landet Moria! Der skal du ofra han som brennoffer på eit av fjella, det som eg seier deg.» Tidleg neste morgon stod Abraham opp, leste på eselet sitt og tok med seg to av tenestegutane sine og Isak, son sin. Han kløyvde ved til brennofferet, og så gav han seg i veg til den staden Gud hadde sagt. Tredje dagen såg Abraham opp og fekk auge på staden i det fjerne. Då sa Abraham til tenestegutane: «Ver her med eselet. Eg og guten vil gå bort dit og tilbe, og så kjem vi tilbake til dykk.» Abraham tok offerveden og la han på Isak, son sin. Sjølv tok han elden og kniven i handa, og så gjekk dei saman, dei to. Då sa Isak til Abraham, far sin: «Du far!» Og han svara: «Ja, son min.» Han sa: «Sjå, her er elden og veden, men kvar er brennofferlammet?» Abraham svara: «Gud vil sjølv sjå seg ut eit brennofferlam, son min.» Og så gjekk dei saman, dei to. Då dei kom til den staden Gud hadde sagt, bygde Abraham eit altar der og la veden til rette. Så batt han Isak, son sin, og la han på altaret, oppå veden. Og Abraham rette ut handa og tok kniven for å slakta son sin. Men Herrens engel ropa til han frå himmelen og sa: «Abraham, Abraham!» Og han svara: «Ja, her er eg!» Han sa: «Legg ikkje hand på guten og gjer han ikkje noko! For no veit eg at du fryktar Gud, sidan du ikkje sparte din einaste son for meg.» Då Abraham såg opp, fekk han auge på ein vêr som hang fast etter horna i eit kratt rett bak han. Abraham gjekk bort, tok vêren og ofra han som brennoffer i staden for son sin. Abraham kalla den staden « Herren ser». Den dag i dag seier dei: «På fjellet der Herren lèt seg sjå.» Då ropa Herrens engel til Abraham frå himmelen for andre gong og sa: «Eg sver ved meg sjølv, seier Herren: Fordi du gjorde dette og ikkje sparte din einaste son, vil eg velsigna deg rikt og gjera ætta di talrik som stjernene på himmelen og som sanden på havsens strand. Di ætt skal ta fiendens portar. Ved di ætt skal alle folkeslag på jorda velsigna seg fordi du høyrde på meg.» Så gjekk Abraham tilbake til tenestegutane sine. Dei drog av stad saman med han til Beer-Sjeba. Og Abraham vart buande der.

Dette er absolutt ei av dei vanskelegaste tekstane for kyrkja, for det er svært vanskeleg å sjå nytteverdien i det påbodet Abraham fekk frå Gud. Både for Abraham og Isak må dette ha vore ei foreferdeleg oppleving; for Abraham fordi han fekk beskjed om å drepe den einaste sonen sin, for Isak fordi han opplevde at faren ville drepe han. Dette er ei forteljing som kan verke svært skremande på alle, men særskild på born. Samstundes er det døme Abraham set verdt å tenkje over, ikkje berre med fordøming. For han er villig til å ofre alt for Gud. Dette er også noko som kan trekkjast fram, slik det verkar som muslimane gjer, sjølv om det er problematisk å gjere dette, då det han er villig til å gjere er å drepe nokon.

Kor vanskeleg denne forteljinga er, kom godt fram då biskopen i Møre nekta å godkjenne eit glasmaleri som viste denne forteljinga som skulle inn i Spjelkavik kyrkje for nokre år sidan.

Tenk om vi skulle hatt ei feiring sentrert rundt denne forteljinga i Den norske kyrkje. Det hadde blitt store diskusjonar! Eg vil absolutt ikkje løfte det fram som eit forslag, men kanskje vi kunne lære noko frå muslimane om at også slike tekstar er ein del av vår religion og noko vi må forhalde oss til i større grad enn vi gjer? Det er verken lett eller behageleg, men det kan kanskje vere verdt det? Kanskje kan vi lære noko av det? Eller er det ei betre løysing å heller snakke endå mindre om dette og fokusere meir på andre forteljingar som er lettare å sjå saman med det overbyggjande gudsbiletet vi har i kristendomen? Eg finn det i alle høve interessant at ei av to høgtider i islam er sentrert rundt ei forteljing vi i kyrkja har så store vanskar med å handtere.

Då gjenstår det kun å seie til eventuelle muslimske lesarar: Id mubarak!

Lat oss snakke om hettegenserar.

Ein typisk hettegenserbrukar: Unabombaren.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Kvifor vel nokon å kjøpe seg ein hettegenser i staden for ein genser utan hette? Spørsmålet melder seg med tyngde med ein gong ein får på seg ein slik genser. For ein har brått eit haleheng som ikkje høyrer heime på eit plagg for menneske. Det er rett og slett i vegen. Lener ein seg mot noko, kjem hetta i vegen. Den drar kroppen bakover, og kven veit kor mange personar legevakter landet over må behandle på grunn av at folk har slått bakhovudet i noko når hettegenseren har tatt overhand. Rett nok kan ein frå tid til anna bruke hetta som ein transportabel pute, men det skjer ikkje ofte. Og den fordelen ein ein sjeldan gong kan ha av dette, vert nulla ut, og meir til, i det ein forsøker å ta på seg ei jakke oppå denne genseren. Då fremstår ein plutseleg som pukkelrygg for all verda. Ein får ein klump mellom skuldrane som sjølvsagt ser latterleg ut. Dette kunne ein ha levd godt med om ein kunne ha forklara klumpen med auka velvere eller noko slikt, men det er absolutt ikkje tilfellet. For alle som har prøvd dette, vil vite at det å ta på seg ei jakke oppå hettegenseren, ikkje fører med seg nyting. Det er i beste fall ubehageleg, i verste fall fremkallar det reelle eller imaginære kvelningsfornemingar då jakka vil stramme rundt halsen i det ein lukkar henne. Hetta er altså eit fysisk hinder for velvere. Ein vil kanskje forsøke seg på å ha hetta utanpå jakka. I sjeldne tilfelle kan dette vere relativt visuelt lukkeleg, om ein ser bort frå at vedkomande vil ha ein hale hengande mellom skulderblada, men svært ofte vil det sjå ut som om nokon har freista å trykke eit stoffstykke ned i nakken på stakkaren som går med hettegensaren. Å ta hetta utanpå jakka er derfor heller ikkje eit godt alternativ.

Så gale kan det gå når ein hindrar sidesynet.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Men ein kan jo ta hetta på hovudet, seier kanskje du. Ja, det kan ein sjølvsagt. Problemet er at i det ein tar hetta på hovudet ser ein ut som ein ungdomskriminell som allereie har reservert plass for jamnlege vitjingar i det lokale fengselet. Eg vil påstå at om B-gjengen hadde blitt teikna for første gong i 2012 hadde dei ikkje hatt masker rundt augo, men hettegenser med hetta på hovudet. I tillegg medfører bruk av hetta som hovudplagg ei rekkje praktiske ulemper. Genseren vert dratt oppover ryggen, og ein blottar nedre del av ryggen. For dei som praktiserer den uheldige kombinasjonen av hettegenser med hette på hovudet og lågtsittjande bukser vil dette medføre at ein får innsyn i undertøyutvalet vedkomande har i kommoden sin. Enkelte har misforstått denne defekten i kleda sine som mote, og praktiserer dette medvite, noko som sjølvsagt ikkje kan sjåast på som noko anna enn ein stor feil. Ei anna ulempe er at synsradiusen vert minska. Ein får ikkje utnytta sidesynet sitt, og risikerer å vandre inn i blomsterbed, søppelspann eller parkerte bilar. Om ein er offer for den relativt vanlege misforståinga at hette på hovudet bør kombinerast med rullebrett, er det opp til lesaren sjølv å forestille seg kva farar ein set seg sjølv i.

Eit anna stort minus med desse genserane er at dei oftast kjem med ferdigmontert muffe. Brukar ein denne til å ha hendene i ser ein ut som ein vaskebjørn som har fått superlim på magen, og om ein brukar muffa til å oppbevare ting i, vil ho etter kort tid sjå ut som hudfoldane som dinglar på hovudet på ein kalkun. Den heng og sleng og er mest aktiv som tørkeklut kvar gong ein lener seg over eit bord.

Desse to totalt unødvendige delane av genseren tar sjølvsagt store bomullsressursar kvart år. Det er nærliggande å tru at om ein heller dyrka korn på dei åkerareala som vert brukt til å produsere desse genserdelane, ville milliardar av menneske ha fått nok mat kvart år.

Gandalf har lov.

Eg kjem kun på to legitime grunnar for å gå med hettegenser, og ingen av dei handlar strengt tatt om genserar, men om kapper. Den eine grunnen er om ein er dominikanar, eller tilhøyrer ein annan munkeorden som har hette på ordensdrakta si. Det er greit. Få ting er hyggelegare enn å møte dominikanarmunkar med hette på medan ein er ute og promenaderer. Munkar har lov til å gå med hette. Den andre legitime grunnen til å gå med hette er om ein er trollmann. Trollmenn har ofte hette. Det er lov. Trollmenn må få gjere som dei vil, ellers vert det fort bråkete.

Mea maxima culpa! Eg er sjølv eigar av opp til fleire slike genserar. Slik har det blitt, og eg er ikkje stolt av det. Desse genserane som ikkje høyrer heime i eit danna klesskap har kome i hus på ulikt vis, men no er dei her og gjer at eg kastar stein i glashus. Hettegenserar er ein pest som snik seg inn over alt. Vi er aldri trygge!

Samfunnet må ta inn over seg at slike genserar ikkje høyrer heime i noko sivilisert samfunn. Dei bryt med god smak, komfort, ressursøkonomi og generelle normar for sikkerheit i samfunnet. Vi må diskutere korleis vi som samfunn stiller oss til at desse plagga grip om seg i skular og ellers i det offentlege rom. Gjer vi ikkje det kan vi i alle fall ikkje diskutere vakre, religiøse skaut som enkelte kvinner vil gå med. Vi må ta det mest utbreidde plagget først.

Lat oss til slutt minnast nokre ord som vert tillagt Oscar Wilde, og vone at han får rett; at denne trenden fort snur.

Fashion is a form of ugliness so intolerable that we have to alter it every six months.

Tyding av nokre ord

Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Eg er no den stolte eigar av «lummeutgåva» av Nynorsk salmebok. Eg har kjøpt meg «femte upplaget» som kom ut i 1930, medan boka først kom ut i 1925. Det er altså brukt ei relativt gamal rettskrivingsnorm i boka, og avsnittet med det forlokkande namnet «Tyding av nokre ord» kan vise seg nyttig. Uansett finn ein nokre praktdøme på vakre, om enn arkaiske og uforståelege ord. Vi sømar nokre av dei. (Søma = sømd, æra)

• Borgon = borg, pant
• Brisa = loga, lysa
• dæld = dokk, dal
• Fegja = venleik
• Manne-funder = manne-påfund
• Glosa = glo, glåma
• Hedan = herifrå
• Hædd = spotta
• Kvæm = lett, greid
• Magna seg = styrkja seg
• Marm = brus
• Rynja (run, runde) = drysja, strøyma
• Skirsel = dåp
• Skjelk = otte
• Talma = plaga, pina
• Vend = verknad, fynd
• Vinda (vatt, vunde) = virda

I tillegg til desse flotte orda lærte eg at eit av dei mest brukte munnhella våre har ei anna tyding enn det eg har trudd. Eg har alltid trudd at «Morgonstund har gull i munn» viste til at morgonstunden har gull i munnen som ein heilsteikt gris har eit eple i munnen, men der tok eg feil.

Mund = hand (Morgonstund hev gull i mund)

Ein god del av desse ordforklaringane hadde vore uforståelege for meg, hadde det ikkje vore for at ordet vart forklara med to ord. Hadde «rynja» kun blitt forklara med «drysja» eller «dæld» kun med «dokk» hadde eg vore like langt, og det er jo og mogeleg at eg tar feil når eg trur eg veit kva «strøyma» og «dal» tyder... Det er og tre ord som er forklara på ein slik måte at eg er like uvitande etter å ha lese forklaringa. Den eine på grunn av at ordet ikkje er forklara, berre stokka om, medan den andre kan skuldast min manglande grunnkunnskap om meteorologi. Det tredje ordet ville eg ha trudd kunne bety «neie», og kanskje kan det det, utan at eg forstår omsetjinga? Eg vil heller kanskje tru det er noko ein seier, sidan det er snakk om «sneidord». Om nokon kan forklare desse orda for meg, er kommentarfeltet ope. (Eg har til dømes ei von om at mannen bak den fine bloggen Kokeluren kan kjenne nokre av desse orda) 

• Forvêr = våde-vêr
• Dragsud = sudrag
• neisa = brigsla, gjeva sneidord

Og medan vi gamar oss (gama seg = hava gaman, moro) med desse orda frå ei anna tid, kan vi prise oss lukkelege for at ein av og til gjennomfører nokre språklege revisjonar. Vi må hugse at språket vårt kun er manne-funder (manne-funder = manne-påfund), og ikkje ei gudegjeven sanning. Skal nynorsken brisa (brisa = loga, lysa) også i åra framover er slikt naudsynt, sjølv om det kan vere ei stinn (stinn = stiv, hard) oppleving for konservative språkbrukarar som vert særd (særd =såra) når vi med skjelk (skjelk = otte) ser at våre favorittelement av språket vert luka ut. Kanskje såre sjeler kan magna seg (magna seg = styrkja seg) av desse døma på korleis det kunne ha vore i staden for å talma (talma = plaga, pina) oss som vil ha konstruktive endringar i språket for at språket skal leve vidare? Krangling mellom oss få som brukar nynorsk har lett som vend (vend = verknad, fynd) at brukarar av Knud Knudsen sitt skriftspråk får noko å bruke til hædd (hædd = spotta). Vi må hugse at det som har mest gjæva (gjæva = gjævleik, verd) ikkje er våre kjensler, men den vakre, høgverdige, kulturberande nynorsken!

Og til slutt: Om eg har brukt nokre av desse gamle orda på feil måte bed eg om orsaking. Det er rett og slett fordi eg aldri har sett dei før.

Ruinkyrkja

Sidan det er søndag høver det med nokre korte tankar om kyrkja. Sitatet er henta frå boka Bli det du ber, ei bok som absolutt ikkje er så spekulativ som det kan virke av tittelen. Boka er skrive av Shane Claiborne og Jonathan Wilson-Hartgrove, begge sentrale innan den såkalla New monasticism-rørsla.

...deler av kirka vil alltid være døden nær. Men det som virkelig gir oss et kick, er at vi kjenner en Gud som leter i ruinene, alltid på jakt etter noe å puste nytt liv i. Verden vil ikke tro på sannheten i evangeliet hvis vi kjemper livet av oss for å holde skuta flytende. Den kommer til å tro når vi praktiserer oppstandelse akkurat der vi er, fordi vi kjenner gleden som spirer fram fra et nytt liv.[1]

«Granateplet kan også si noe om forbindelsen mellom Kristus
og kirken. Med sine mange frø symboliserer det Kristus som gir
«rik frukt» ved sin død og oppstandelse.» [2]
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

[1] Sitatet er henta frå Bli det du ber av Shane Claiborne og Jonathan Wilson-Hartgrove, Lunde forlag 2009. Side 118
[2] Ragnar Skottene, Kristne symboler, Verbum, 2002. Side 81

Jag kan icke räkna dem alla

Lina Sandell
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

I dag er det 180 år sidan Lina Sandell vart fødd i Småland. Frå henne har vi i dag nokre av dei mest brukte salmane i våre skandinaviske kyrkjer, men også i andre delar av verda. Eg har sjølv vore med på å synge Sandell-songar i Hong Kong. Også der var songane hennar mykje brukt og elska.

Sandell sine songar, i alle fall dei mest kjente, er prega av trøyst og von. I songar som Blott en dag, Tryggare kan ingen vara, Är det sant att Jesus är min broder og Bred dina vida vingar møter vi ein kjærleg Gud med stor omsorg for sine barn og vi får vere med i bøn og lovsong for Jesus som opna himmelriket for oss. Songane er fylte med himmel-lengsle og glede over både død og liv. Det er nære og sterke songar, og om ein kjenner Sandell sin personlege historie kan songane stå i eit endå sterkare lys. Ho var svært nær far sin, og då ho var 26 år gamal vart ho vitne til at han drukna då han fall i vatnet i det han skulle gå ut av ein båt for å møte henne. To år seinare døydde mor hennar. Ho gifta seg i 1867 og fekk eitt born som døydde under fødselen. I 1892 gjekk mannen konkurs, og same år fekk ho tyfoidfeber, noko som svekka helsa hennar for resten av livet, ei helse som allereie skal ha vore skral. Songane hennar skal ha vore ein sorgterapi for tapa ho opplevde, noko ein til dømes kan sjå i den sterke Det blir något i himlen frå 1869, ein song om barn som døyr.

Mannen hennar var politikar og hadde eit forlag der ho jobba som redaktør i tillegg til at ho skrev over 1700 dikt, kanskje så mange som 2000. Det er nokre av desse dikta vi framleis syng i kyrkjer, bedehus og heimar. Sandell skreiv også ei rekkje bøker, særleg retta mot søndagsskulen og barnearbeid.

Vi avsluttar med Jag kan icke räkna dem alla, ein song som fyrste gong vart publisert i 1880 og som kanskje ikkje er det ein ventar frå nokon som har kronisk dårleg helse og har mista sitt einaste born i fødselen..

1.
Jag kan icke räkna dem alla,
de prov på Guds godhet jag rönt.
Likt morgonens droppar de falla
och glimma likt dessa så skönt.
Jag kan icke räkna dem alla,
de prov på Guds godhet jag rönt.

2.
Likt stjärnornas tallösa skara
de hava ej namn eller tal,
men stråla likt dessa så klara,
jämväl i den mörkaste dal.
Likt stjärnornas tallösa skara
de hava ej namn eller tal.

3.
Jag kan icke räkna dem alla,
men ack, må jag tacka dess mer!
Guds kärleks bevis må jag kalla
de under av nåd han beter.
Jag kan icke räkna dem alla,
men ack, må jag tacka dess mer!

(Teksten er henta frå den svenske Wiksource)

Biblioteksensur

Den utløysande faktor.
Biletet er henta frå Wikipedia

Dagbladet og Dagens Nyheter i Sverige melder i dag at eit bibliotek i Stockholm har tatt vekk Tintin på grunn av korleis afrikanarar vert framstilte der, og at personalet har fått i «uppdrag att leta efter fler böcker med rasistiska eller homofobiska värderingar.»

Dette er ei svært skummel utvikling, som bør stoppast så fort som råd. Styraren på biblioteket meiner at dette er noko ein bør gjere for å styre biblioteket i tråd med diskrimineringslova, og at stoff som er i strid med denne lova ikkje skal få vere i hyllene. Går ein god for dette prinsippet køyrer ein seg inn i ei gate det er vanskeleg å sjå nokon god ende på. Ein vil ende opp med ei litterær verd som er heilt einsformig når det gjeld moralske spørsmål og vurderingar av menneske. Dette vil vere styrt av den til ein kvar tid gjeldande lovgjevinga, og skrifter som strir mot dette vil i praksis ikkje vere tilgjengelege for store delar av befolkninga.

Dette er svært problematisk av fleire grunner. For det første er det ikkje sagt at den gjeldande lovgjevinga eller tidsanden er positiv og riktig. Få vil vere ueinige i at ein bør motarbeide rasistiske haldingar, men ein skal ikkje ha mykje fantasi eller historiesyn for å sjå korleis folkemeininga og lovverket kunne ha sett ut og kva bøker som kunne ha blitt tatt ut av hyllene.

Om ein lukar ut dei bøkene som ikkje stemmer med notidige vurderingar, vil ein også luke ut bøker som kjem med naudsynte korrigeringar av desse vurderingane. Det vil i praksis seie at ein knebler debatten, då kun det aksepterte vert gratis tilgjengeleg for folk i biblioteka. Ein kan då få ein svært skeiv samfunnsdebatt der den rådande sanninga vil ha eit stort overtak på oposisjonssynspunkt, uansett kor gode og naudsynte desse måtte vere.

Bibliotekssjefen argumenterer med kunnskap. «All barnbokslitteratur borde ses över. Även vuxenlitteratur. Många människor från afrikanska länder bor här i dag, men vi har alldeles för lite kunskap om dem» seier han. Å spreie kunnskap ein ein god intensjon for ein bibliotekar, men ein spreier ikkje kunnskap og forståing gjennom å fjerne litteratur. Då byggjer ein ned kunnskapen og gjer historia mindre forståleg. Gjennom litteratur, som til dømes Tintin, kan ein sjå kva normar som var gjeldande i samfunnet, og ein kan lettare forstå korleis samfunnet vårt har blitt som det har blitt. Om ein ikkje får sjå denne delen av historia vil mange hendingar framstå som utan ein tankemessig kontekst, og dermed verke meir uforstålege enn dei treng å vere. Det menneskesynet vi har i dag står ikkje i eit tomrom. Det er forma i ein dialog med historia og med filosofien. Utan dette bakteppet kan også vegen til eit menneskesyn vi ikkje vil ha vere kortare.

Dessutan er det underleg at ein bibliotekar vil fjerne kulturhistoria vår. For det er ikkje berre Tintin som vil forsvinne. Kva med Jules Verne? Kva med Torbjørn Egner? Kva med Donald Duck? Kva med heile det europeiske litteraturkorpuset som vart til i ei anna tid enn vår? Dette har mange vurderingar vi ikkje kan vere einige med i dag, utan at det gjer at vi ikkje skal lese desse bøkene. Tvert om skal vi lese bøkene, glede oss over litteraturen og vurdere det som vert sagt med dei normene vi har i dag. Kun på den måten kan kulturhistoria vår framleis vere levande for oss. Alternativet er til sjuande og sist å drepe kulturen og kneble samfunnsdebatten.
__________________________________________________________________________

Etter at denne bloggposten vart skrive har biblioteket i Stockholm ombestemt seg, og har sett Tintin ut att i hyllene sine. Biblioteksjefen «inser nu att det är fel att plocka bort litteratur». Det skulle berre mangle!

Gratulerer med dagen

Favoritthobittane våre.
Biletet har eg lånt frå denne bloggen.

Våre favoritthobittar «Bilbo og Frodo var ved eit tilfelle fødde same dagen, tjueandre september».[1] Dette må sjølvsagt feirast på St. Isidors minne, og kva betre måte kan ein feire Bilbo og Frodo på enn med nokre av Bilbo sine ord i den ellevtiførste fødedagen sin. Vi siterer frå den fabelaktige nynorskomsetjinga til Eilev Groven Myhren og for dei som ikkje kjenner forteljinga er vi altså i gjestebodet til Bilbo. Bilbo har reist seg og talar til dei 144 inviterte gjestene, og til alle andre som var til stades. Det var 144 gjester for at talet på gjester skulle vere likt med år han og Frodo vart tilsaman: Bilbo feira sin ellevtiførste åremålsdag, altså var han 111 år, medan Frodo vart 33 år og myndig. Bilbo er godt i gang med talen sin, og kjem så med følgjande utsegn, ei utsegn som er så god at eg nesten vonar eg ein gong kan bruke ho i ein tale.

Eg kjenne ikkje helvta tå dikka helvta so godt som eg skulle ynskt; og eg lika mindre enn helvta tå dikka helvta so godt som de fortene.[2]

Tenk å kunne gje ei slik vidunderleg blanding av kompliment og fornærming i eitt!

Vi kostar også på oss ein teikning Tolkien sjølv laga av Bilbo i hola si.
Biletet har eg lånt frå denne bloggen.

[1] J.R.R. Tolkien, Ringdrotten, omsett av Eilev Groven Myhren, Tiden Norsk Forlag, 2006, side 41
[2] Ibid, side 49

Reformasjonen sett frå Filadelfia 1937

For ei stund sidan fekk eg i gåve ei bok med tittelen Kristendommens verdenshistorie. Et kortfattet omriss fra begynnelsen til idag. Boka kom ut på Filadelfiaforlaget i Oslo rundt 1937 og er ein samling artiklar av Fridtjof O. Valton som har stått i Bibelsk tidsskrift. 

Eg veit ingenting om forfattaren eller Bibelsk tidsskrift, men eg trur det var eit tiddskrift i pinserørsla, og noko seier meg at det ikkje ville sett med blide auge på dagens økumenikk, og mest sannsynleg ville ein pinsemann som Peter Halldorf vore lite populær.

Boka ser med ikkje akkurat milde auge på kyrkjehistoria. Etter Jesus har ting gått nedover. Første kapittel tar for seg det vi kan lese i NT, og andre kapittel tida etterpå. Dette kapittelet byrjar med underoverskrifta «Forfall», og med det har ein i grunn skildra stemninga i boka, i alle fall for den delen som gjeld katolsk, luthersk og reformert kyrkjehistorie.

Ein går gjennom oldkyrkja og middelalderen, heile tida med syn for dei som fall utanfor majoritetskyrkja. Så kjem ein til reformasjonen.

De kretser som viste den rette vei og alltid gjennem århundrer hadde vist den, var de foraktede «kjettere». De hadde gjennem alle stormer stått for det bibelske menighetsideal og hevdet de sanne nytestamentlige læresetninger. Nu hadde katolisismen gått konkurs. Den hadde vist sin motsetning til Bibelen. Hele pavedømmets historie blev som en mektig demonstrasjon på hvor det fører hen å gå utenom Skriften og Guds vilje på menighetsordningens område. Ja, selv den nydannede Bæhmer-kirke viste sig, tross sin frie innstilling overfor Rom, å bli en misdannelse. Det skulde vise sig at det var den katolske kirkes vesen som gikk igjen også i reformasjonskirkene, i til dels rensede former. Man har således overvurdert Luthers verk. Man fremstiller det slik at sannheten kom først ved Luther. Da, mener man, begynte det apostoliske lys atter å skinne. Da blev nåden i Kristus gitt folket i stedet for loven. Da blev Bibelen åpnet for folket, før var den bundet i lenker. For den almene bevissthet står derfor middelalderen i særdeleshet som et mørkt tomrum, uten kristne, inntil Luther kom og forandret hele situasjonen.

Som vi har sett er dette en feilaktig opfatning av historien. Den har intet med virkeligheten å gjøre. 

[...]det til alle tider har eksistert en åndelig Kristi menighet, som var bygget på apostolisk grunn og lærte apostolisk lære. Og det stadfestes av historien, slik som vi har sett. Når kirken mistet sitt livsinnhold og blev en verdenskirke, -finner vi «sektene», «katarene», foraktet, forfulgt, hatet og henrettet fortsette som Herrens sanne vidnehær. 

[...]Luther var meget påvirket av tidligere reformasjonsbevegelser, ja, endog utenomkirkelige bevegelser har satt dype merker i hans liv. Om ham kjemper katolisismen og biblicismen en voldsom tvekamp som ender med et ulykkelig kompromis, nemlig en ny statskirkedannelse med en katolsk-rituell gudstjeneste, renset for de mest skrikende ting.

[...]Luthers store betydning ligger deri at hans reformarbeid løsnet alle de skjulte og gjærende krefter i Europa, og gav «sektene» eller frimenighetene nytt mot til å komme frem til åpen kamp efter de hårdnakkede forfølgelser, slik at både de nydannede reformasjonskirker og de kraftige vekkelser parallelt med disse, i mere enn én henseende blev innledningen til en ny tidsalder. [1]

Eit svært positivt syn på «kjettere», altså, og eit dertil mørkt syn på både Den katolske kyrkja og det Martin Luther klarte å få til. Ein kan halde med forfattaren i at det var rydding som måtte gjerast i kyrkja på 1500-talet, og ein kan forstå at ein pinseven ikkje er overmåte begeistra for lutherske gudstenester, men det er litt underleg at katarane skulle få status som den store redninga for ortodoksien. Den såg eg ikkje heilt kome...

Då er det kanskje ikkje så rart at då reformasjonen i Norge skal skildrast vert konklusjonen slik:

Efter reformasjonen var det hverken så mange kirker eller prester i landet som i katolsk tid. Bare to og tre ganger om året var det en såkalt gudstjeneste på mange steder.
Noe varig spor av virkelig kristendom finner vi ikke før senere. Men det er allikevel ikke tvil om at det fantes, midt i den falske kirkelighets tornekratt.[2]

Boka er eit artig blikk inn i ei anna tid og eit anna kyrkjeklima, men eg må seie meg glad for at det økumeniske klimaet er eit anna no enn på trettitalet. Eg er ikkje sikker på om katolske eller lutherske forsøk på å skildre pinserørsla, eller kvarandre for den del, ville vore særleg mykje meir venleg i grunnhaldninga enn det denne boka er.

I dag drikk katolikkar, pinsevener og lutheranarar kaffi saman på MF, og vi sender impulsar og tankar på tvers av konfesjonane. Noko seier meg at mannen bak denne boka ikkje hadde sett det for seg, og kanskje heller ikkje satt særleg stor pris på det. Eg er open for impulsar frå pinsevenene, men eg tar nok dei impulsane frå andre kjelder enn historieskriving frå trettitalet...

[1]  Fridtjof O. Valton, Kristendommens verdenshistorie. Et kortfattet omriss fra begynnelsen til idag, side 75-77
[2] Ibid side 85