Oderik av Pordenone

I dag har ein av dei store reisande i historia minnedag. Vi skal sjå litt på reisa til Oderik av Pordenone.

Først må vi berre ha klart nokre korte biografiske detaljar om Oderik. Han vart født i siste halvdel av 1200-talet i det som då var Austerrike, no Italia. I ung alder vart han fransiskanar, og etterkvart kom misjonskallet. Fransiskanarane hadde fått i oppgåve å drive misjon i Asia, så då vart det den vegen Oderik dro då han i 1318 la i veg på ei reise som ikkje treng skamme seg i selskap med Marco Polo sine reiser til dei same områda. Berre høyr på dette.

I april 1318 dro han frå Padova i Italia til Venezia og vidare til Konstantinopel (no Istanbul). Så dro han til Egypt og vidare til Israel/Palestina før han gjekk gjennom Armenia og inn i Persia (no Iran) til Tauris (no Tabriz) og vidare til Soltanieh og Kashan, Yezd (no Yazd) og Persepolis. Så til områda som i dag vert kalla Kuwait og det sørlige Irak før han dro til Hormuz (no Hormozgan) i det som i dag er Iran. Der tok han båt til India.

Utanfor det som i dag er Mumbai fekk han redda med seg hovuda etter fire fransiskanarar som vart halshogd rett før han kom dit. Desse hovuda tok han med seg helit til Europa, men før han kom så langt gjekk turen vidare i Asia. Han dro lenger sør i på vestkysten av India før han kom til området som i dag er Madras i India. Der besøkte han grava til apostelen Thomas.

Som første europear dro han til øyane utanfor India. Han dro først til Sri Lanka, så til Nikobarane, Sumatra, Java og Borneo før han igjen kom til fastlandet i dagens Vietnam. Frå Vietnam dro han til Guangzhou i Kina.

Reisa gjekk vidare langs kysten av Kina, før han endeleg kom til Bejing. Kanskje var han også innom Japan på turen nordover i Kina. I Bejing var han i tre år og jobba saman med fransiskanarane som allereie var der. I løpet av desse åra, skal 20 000 menneske ha blitt døypte, og erkebiskopen der ville fortelje paven om det flotte arbeidet dei gjorde. Oderik fekk derfor beskjed om å dra attende til Italia.

No gjorde han det på ein litt kortare måte, men han gjekk heile vegen. Turen til Venezia tok tre år og gjekk gjennom det som i dag er Shanxi-provinsen i Kina til Lhasa i Tibet. Han var første europear i Lhasa, som då var setet til Dalai Lama, utan at han skreiv ikkje ned nokre detaljar om byen. Han skreiv heller ikkje detaljar om resten av turen, men truleg gjekk han gjennom dagens Afghanistan, til Tabriz i Iran, gjennom Armenia og til Venezia.

Tilbake i Italia kom han seg aldri til paven, som då var i Avignon, men han fortalde om reisa si til andre munkar som skreiv ned det han fortalde.

Oderik døydde 14. februar 1331. Han har aldri blitt heilagkåra, men vert rekna som salig og har minnedag i dag. Om han vert erklært for helgen, må han vere ein solkeklar skytshelgen for reisande!

Interesserte kan zoome på kartet for å sjå betre kvar Oderik dro. Hugs at på kartet er det rette linjer, medan det nok ikkje var slik han reiste.

Kyrkjeleg miljøvern anno 1849

Helga førte meg via omvegar innom Bergens Sjøfartsmuseum, eit museum som er langt frå så kjedeleg som det høyrast ut som. Det har mellom anna nokre snasne saker frå Slaget på Vågen i 1665.

Gøymt i ein krok på museet fann min beste halvdel ein plakat. Den viser korleis kyrkjeleg miljøkamp her i Lindås såg ut i 1849. Plakaten er eit opptrykk av delar av eit lesarinnlegg Peder Andreas Jensen som var kapellan og ordførar i Lindås hadde på trykk i Christiania-Posten 26. februar 1849. Han tok for seg dampskipa og korleis dei øydela kysten.

Innlegget fortener eit større publikum enn dei som ser i krokane på Sjøfartsmuseet i Bergen, så her er det.

Snart var det larmen fra hjulerne der bortskræmde fisken, snart var det den udkastede stenkulaske der anrettede ødeleæggelser i dybet, snart igjen var det røgen der lagde sig kvælende over det ganske hav (...) Eders potetsagre ere fordervede ved den, eders høagre maate ifjor føle begyndelsen, og eders kornagre, eders skove staar nu for tour (...) Hvem skulde tenke sig mulighetden af at et saadant nederdrægtigt vrøvl skule faa indpas hos den menneskelige forstand? Men det er dog skæt! En deputation af bygdens bedre mænd - flere repræsentanter og fattigtilsynsmænd deriblant - indfandt sig  i hint formandskab og forlangte paa præstegjældets vegne af de nevnte grunde dampbaaden "afskaffet".   

Ein pioner

John Wycliffe og Jan Hus i Dalhems kyrka i Gotland, Sverige.
Biletet er tatt av Wolfgang Sauber og ligg på Wikimedia Commons.
(CC BY-SA 3.0)

Vi snakkar ikkje så mykje om John Wycliffe, trass i at eitt av dei punkta som vi ofte trekk fram som heilt sentralt for vår kyrkje og vår historie, nemleg det å få Bibelen på sitt eige morsmål, er eit punkt der vi i stor grad går i hans fotspor. At vi ikkje snakkar så mykje om han, er kanskje ikkje så rart, for han hadde ein del meiningar det er vanskeleg for ein lutheranar å dele, mellom anna stod han for synspunkt på nattverd, predestinasjon og eit kyrkjesynet han bygger på predestinasjonslæra si som står langt frå våre læresetningar. Andre ting kan vi nikke meir nøgd til, som til dømes synet hans på skilnaden mellom presteskap og legfolk og ikkje minst Skrifta, sjølv om vi nok heller ikkje der er heilt samde.

John Wycliffe levde på 1300-talet i England. Han var ein lærd mann innan filosofi og teologi og skapte mykje debatt i lærde kretsar i og utanfor kyrkja i si levetid.  Men for vår del er det kanskje viktigast at han var ein slags protoreformator. Han gjekk i klinsj med pavekyrkja, og utfordra henne på punkt som seinare reformatorar som Luther, Calvin og Wycliffe sin meir direkte etterfylgjar Jan Hus, tok opp att.

I desse juletider passar det godt med
Johannesprologen frå Wycliffebibelen.
Biletet ligg på Wikimedia Commons.

Eitt av desse punkta var som sagt at han ivra for å få Bibelen på lesaren eller tilhøyraren sitt morsmål i staden for latin. Ikkje berre ivra han for dette, men han fekk i stand ei omsetjing av Vulgata til engelsk. Han gjorde i alle fall ikkje alt av omsetjing, men kanskje fekk noko av NT engelsk språkdrakt frå hans hand. Han vart i til slutt kreditert omsetjinga som går under namnet Wycliffe's Bible. Denne omsetjinga dukka opp mellom 1382 og 1395. Boka er den mest tallrike av engelske middelaldertekstar, og over 250 manuskript eksisterer framleis. Den vart svært viktig for lollardane, ei kyrkjeleg protestrørsle sterkt influert av Wycliffe si lære. Sidan omsetjinga vart gjort frå Vulgata og ikkje dei greske og hebraiske grunntekstane, sette ho ikkje spor i dei første omsetjingane etter reformasjonen, men via omvegar fekk ho påverke den omsetjinga som har fått nærast guddommeleg status i enkelete miljø: King James-Bibelen! Wycliffe sette altså djupe spor.

John Wycliffe fekk slag medan han feira messe 28. desember 1384, og døydde 31. desember same år. I 1415 vart han erklært for kjettar, noko vi protestantar har tradisjon for ikkje å ta så tungt. I dag minnast vi han, saman med Church of England som har han på sin helgenkalender i dag.

Har du hugsa denne karen i julekrybba?

Frå ei julekrybbe i Barcelona.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Jula nærmar seg, og med det vert også julekrybba fylt opp av dei ulike personane som skal møte opp for å ta i mot den nyfødde frelsaren. Heime hos meg er det kun det lille barnet vi ventar på. Kanskje er det slik også i fleire julekrybber?

Det eg ikkje har i krybba mi, som eg kanskje burde skaffe meg, er ein figur ein har i julekrybber i Catalonia og nærliggande område, nemleg ein caganer. «Caganer» er katalansk for «dritar», og figuren er akkurat det det høyrast ut som. Det er ein mann som sit på huk og gjer det det høyrast ut som om han gjer. Dette skal vere ein viktig del av einkvar julekrybbe i Catalonia, noko det har vore sidan seksten-syttenhundretalet. Som oftast sit fyren eit stykke vekke frå sjølve krybba der Jesus ligg med gjetarar og vismenn rundt seg, men han er framleis ein del av julekrybba.

Akkurat kvifor dei har denne fyren der, veit ein ikkje, men det er ein så sterk tradisjon at også Den katolske kyrkja godtek han, og då ein i Barcelona prøvde seg med ei offentleg julekrybbbe utan ein dritar i 2005, møtte krybba så sterke protestar at fyren kom attende året etter.

Ein tradisjon for Norge? Kanskje ikkje....

Julekrybbefirgur frå Barcelona.
Biletet er tatt av Roeland P. og
 er henta frå Wikimedia Commons,
(CC-BY-SA 3.0)

Adventslabyrint

Labyrinten i 2012.
Biletet er tatt av Urmelbeauftragter og ligg på Wikimedia Commons.
(CC-BY-SA 3.0)

Eg kom over nokre vakre bilete på Wikimedia Commons, Dei er av ein adventslabyrint i Heilig Kreuz , ei kyrkje som vert brukt som senter for kristen meditajon i Frankfurt am Main. Det ser ut som om bileta er frå tre ulike år (2011, 12 og 13), men labyrinten ser i hovudsak ut til å vere lik.

Labyrinten er eit gamalt reiskap for kristen bøn, som har fått ein ny vår dei siste tjue åra. Labyrintar var brukt i middelalderen og var vanlege i kloster, i tillegg til at dei var prega inn i golvet i nokre kyrkjer, mellom anna i Chartreskatedralen i Frankrike. Labyrintar kan brukast som ein del av, eller som ein symbolsk, pilegrimsferd, eller det kan brukast som hjelpemiddel i kontemplativ bøn. Sjølv har eg prøvd det siste nokre gonger, og har svært gode erfaringar med konteplativ bøn i ein labyrint.

Sentrum i labyrinten i 2013.
Biletet er tatt av Urmelbeauftragter og ligg på Wikimedia Commons.
(CC-BY-SA 3.0)

Å bruke ein labyrint i adventstida, gjerne ein lyslabyrint som på bileta, er ein strålande ide. Der kan ein få tid og ro til å gå inn i adventstida. Som det står i eit hefte som er laga til ein annan adventslabyrint:

The purpose of the labyrinth is to slow us down to explore and think about the themes of Advent. We are not yet ready for Christmas, we are still getting ourselves to be part of the Kingdom and looking forward to the Second Coming of Christ.

Eg skulle gjerne hatt eit kyrkjerom der det var mogeleg å lage ein slik labyrint, både no i adventstida og ellers. Det er ein truspraksis eg gjerne skulle ha hatt som ein regelmessig del av livet. Grunnen til dette står godt oppsummert i ein artikkel av Kjersti Gautestad Nordheim i Bård Erik Hallesby Nordheim si bok Kan tru praktiserast? Teologi for kristent ungdomsarbeid.

Labyrinten i bruk i 2013.
Biletet er tatt av Urmelbeauftragter og ligg på Wikimedia Commons.
(CC-BY-SA 3.0)

Uansett på hvilken måte labyrinten brukes, handler det om helt fysisk å la seg lede inn mot sentrum av labyrinten, mot Kristus - på veier som slynger seg både utover og innover og som ikke alltid er helt logiske. Det handler om å finne hvile i midten, i Guds nærhet før vi sendes ut igjen samme veien, men med motsatt retning, ut i verden med det gode budskapet. Å vandre en labyrint er en god øvelse som også fungerer utmerket som øvelse på den gudstjenestelige bevegelse med inngang, samling og utsendelse. Det er en øvelse, en bønn, som leder oss tilbake til sentrum i vårt liv, til Kristus selv. Han som er vår tro, vårt håp og vår kjærlighet. Labyrinten leder oss tilbake til dåpen, til korset midt i vårt liv, og til løftet om Kristi nærvær i oss, og midt iblant oss. Og det er en øvelse i å bli sendt ut, ut i verden med evangeliet om Jesus Kristus, om Gud som kom til oss og ble hos oss. 

Ei øving som tar oss til sentrum av trua og ut att med evangeliet om Jesus Kristus som kom til oss. det er ei flott øving i adventstida!

Kjelder
Sitatet er henta frå  Kjersti Gautestad Nordheim "Labyrint" i Bård Erik Hallesby Nordheim, Kan tru praktiserast? Teologi for kristent ungdomsarbeid, Tapir Akademisk Forlag, 2008. s 255 
Sjå fleire bilete på Wikimedia Commons.

Svensk Madagaskar

Nesten ein svensk koloni.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Vi skal igjen til den heller sørgelege svenske kolonihistoria. Denne gongen ser vi på korleis koloniseringa av Madagaskar gjekk. Det kjem vel kanskje ikkje som ei overrasking at Madagaskar aldri vart svensk...

På byrjinga av 1700-talet var det eit stort piratsamfunn på Madagaskar. Desse hadde etterkvart kome opp i ei knipe, då dei ikkje var beskytta av nokon konge med tilhøyrande flåte, så i 1714 tilbaud 1400 piratar frå Madagaskar seg å stille med 25 skip til hjelp i Sverige sin krigføring i Russland. Som takk ville dei stå under den svenske kongen sitt vern. Dette rann ut i sanden, og piratane snakka ein stund med Danmark, før det igjen vart futt i planane med Sverige.

I 1718 var to utsendingar for piratane i Strömstad for å forhandle med svenskane. No var planane større. Piratane forslo at mot at den svenske kongen beskytta dei skulle dei oppgje piratverksemda og i staden drive handel med Kina for svenskane. I tillegg skulle dei gjere Madagaskar til svensk koloni og sende svenskekongen ei flåte med bemanna skip for å styrke den svenske marinen. Dette var ein avtale Karl XII ikkje kunne seie nei til. Ein av piratane, James Morgan, vart gjort til svensk adelsmann og blei utnemd til guvernør av Madagskar.

Saman med ei gruppe svenske offiserar sette dei no kursen mot Madagaskar for å starte arbeidet med å etablere den svenske kolonien. Dei dro avgarde, men måtte stoppe på vegen for å utruste skipa sine skikkeleg for den lange turen. I løpet av denne prosessen døydde Karl XII. Dei svenske styresmaktene vart no i stuss om kva dei skulle gjere. Nokon ville ikkje ha noko med piratar å gjere, medan andre såg det som bra for riket og i tillegg bra at dei omskulerte piratane. Svenskane brukte såpass lang tid på denne nølinga at piratane frå Madagaskar byrja å få kalde føter og hadde kome i økonomiske vanskar.

På grunn av nølinga og pengeproblema måtte det sendast nye skip frå Sverige. Dette tok tid, og i mellomtida flytta piratane seg litt rundt i Spania. Til sjuande og sist drog det så mykje ut i tid at den svenske offiseren som hadde ansvaret for ekspededisjonen, då han endeleg fann piratane att, bestemte seg for at dei hadde kome så langt ut på året at det var  for farleg å segle rundt Afrika. Han segla derfor heim til Sverige. Prosjektet var dermed i praksis over.

Ettersom tida gjekk, vart situasjonen for piratane på Madagaskar stadig vanskelegare. Dei var under angrep frå engelske, franske og portugisiske skip, og mesteparten av den mektige piratflåten var vekke rundt 1724.

Svenskane gav faktisk ikkje heilt opp. I 1726 hoppa dei på endå eit Madagaskar-prosjekt. Dette likna litt på «Boltholm»-saka i det at det dukka opp ein mann med ei god historie og fekk svenskane på kroken. No var det ein mann som hevda han hadde vore fange hos piratane på Madagaskar. Han sa at piratane sette den svenske kongen høgt og hadde stor respekt for det svenske folket, og derfor var det fornuftig for svenskane å slå seg ned på øya. Fleire personar høgt oppe i det svenske systemet sette inn økonomiske ressursar på å realisere dette prosjektet, men dei klarte ikkje skaffe nok pengar til å gjere noko, og også dette rann ut i sanda, og med det heile det svenske kolonieventyret på Madagaskar.

Kjelder
Herman Linqvist - Levande Historia, «Svenska kolonier» (Podcast 18. oktober 2010)
Dick Harrison, «Kunde Madagaskar ha blivit svensk koloni?»
Michael Wanner, «The Madagascar Pirates in the Strategic Plans of Swedish and Russian Diplomacy 1680-1730» 

De skal elska kvarandre!

Eg legg ikkje ofte ut preikene mine, men sidan eg trur denne preika har noko viktig å seie også til dei som ikkje er ein del av kjerna i kyrkjelyden, eller ein dei av kyrkja i det heile, legg eg ho ut her.

Preika ligg her slik ho står i mitt manuskript, bortsett frå at eg har lagt til nokre lenkjer og skriftreferansar i teksten. Hugs forøvrig at ei preike alltid er ein del av ein heilskap. Denne heilskapen får ein kun gjennom å delta på gudstenesta i ei kyrkje.

Vi markerer søndag for dei forfulgte i dag. Dette er noko vi gjer kvart år, der vi set av ein dag til å markere den delen av kyrkja som ikkje har det like bra som oss. For saka er jo at kristne i store delar av verda lir under manglande fridom og i andre delar av verda lir under rein forfølging, ofte i form av drap, bombeangrep, tortur og likande. Akkurat no er jo situasjonen i Irak og Syria sørgjeleg aktuell. Vi har vel alle lese dei forferdelege historiene om kva galningane i ISIL gjer med kristne, jesidiar, andre muslimske grupper og andre religionar. Det er sjølvsagt like ille når ein jesidi eller sjiamuslim vert drepen, men eg trur det gjer meir vondt for oss når det er ein kristen som vert drepen eller driven på flukt. For då kjem det nærare. Og så ser vi på oss sjølve som ein del av den same kyrkja. Når eg sa i stad at dei som var døypte var våre søsken i Kristus, så gjeld det også dei kristne som vert drepne i Irak. Dei er også våre søsken i Kristus. Og derfor vert det vondare med dei kristne, utan at dei er meir verdt enn dei andre.

Det som skjer med dei kristne i Irak eller Pakistan eller Nord-Korea eller andre stader, gjer at det kan kjennast så meiningslaust med slike gudstenester som dette. For ISIL og Taliban og Kim Jong-un kunne jo ikkje brydd seg mindre om kva vi står her og seier. Kva skal det då vere vits i. Delvis på grunn av dette, sat eg i går kveld og lurte på kva eg skulle seie i dag. I mangel på noko betre, tenkte eg å seie noko om noko eg har sagt før, nemleg at vi ikkje kan seie at kristne er forfulgde i Norge, og når ein påstår at kristne er forfulgde i Norge, hånar ein dei som verkeleg blir forfulgde. Eg tok derfor turen til Dagen sine nettsider. Dagen er ofte gode på stoff om forfulgte kristne, men dei er også gode på å gje ordet til folk som hevdar seg forfulgte på grunn av grunnlovsendringar eller at det ikkje er kristendomsundervisning i skulen eller kleskoden i NRK eller kva det måtte vere.

Då eg kom til Dagen sine nettsider, var det ikkje dette eg fann. Eg fann ei sak som vart lagt ut i går ettermiddag som viste korleis kristne i Norge i dag er offer for undertrykking og forfølging. Saka viste og med grell klarheit kven som er skuld i dette og korleis vi som medkristne kan jobbe for å rette opp i dette.

Dagen kunne i går melde om korleis kristne asylsøkjarar frå Mosul-området i Irak vart returnerte fordi norske styresmakter ikkje rekna det som nok sannsynleg at dei skulle bli drepne fordi dei var kristne. Rett nok var dette før ISIL tok makta i desse områda, for det har dei no, men allereie i vurderingane frå norske styresmakter vert det sagt at Mosul var «generelt utrygg, spesielt for kristne», og dei som kom hit fortalde korleis dei vart forfulgde av islamistar. Likevel vart dei sende ut frå Norge. Vi hadde mogelegheita til å hjelpe dei, men vi sende dei attende til forfølginga.

Kven sin skuld er dette? Jo, det er vår. Vi som fellesskap er det som har skapt dette systemet der politikarar frå ulike fløyar kappast om å vere strengast, der ein kan høyre frå begge sider i det politiske spekteret korleis dei sender eller sendte stadig fleire asylsøkjarar attende og der det kan virke som om det har gått sport i å hjelpe færrast mogeleg av dei som treng hjelp i verda. Vi i rike Norge tar i år i mot tusen flyktningar frå Syria. Tyrkia har tatt imot 1,6 millionar. Korleis kan dette ha blitt ein politikk det er bortimot tverrpolitisk semje om dei store linjene i? Fordi vi vil det. Fordi vi har stemt på desse politikarane og fordi vi har vist at det er slike tiltak som har fenga når vi har svarar i meiningsmålingar.

Så kva kan vi gjere for å hjelpe dei forfulgte kristne som vi støyter frå oss i vår iver etter å bygge murar rundt oss? Vi kan jobbe for å snu partia. Vi er sikkert folk her i dag som representerer dei fleste partia i Norge, i alle fall som sympatiserer med dei fleste partia. Då må vi jobbe frå innsida i alle partia for å snu denne menneskefientlege galskapen. Vi må gjere dette for våre forfulgte brødre og søstre som får beskjed om at dei ikkje har stor nok sjanse til å bli drept. Og om vi tar med oss andre i dragsuget, så hurra! Forfulgte jesidiar, muslimar, bahaiar, buddhistar, ateistar, jødar og kva med måtte vere treng også vern. Om våre kristne søsken kan opne for dei også, så lat oss glede oss. Men skal dette skje, må vi jobbe i breidda av parti og politiske organisasjonar. For det er ikkje slik at vi berre kan skulde på nokon for dette. Dette er noko vi i fellesskap har latt gro fram, og noko vi i fellesskap må rette opp.

Preiketeksten i dag byrja med Jesus sine ord: «Dette er det eg byd dykk: De skal elska kvarandre!» (Joh 15, 17)  Korleis kan vi i alvor hevde at vi elskar våre søsken i trua, når vi bygger murar som stenger dei ute og sender dei attende til drap og tortur? Jesus snakkar vidare om at verda hatar oss, og kanskje vil ein slik snuoperasjon som det eg snakkar om føre til motstand, misnøye og kanskje til og med hat. Men det er likevel naudsynt. Det er noko vi skuldar våre søsken i Kristus, og det er noko vi skuldar våre medmenneske som ikkje deler vår tru, men som er skapte av den same Gud, med det same menneskeverdet. «De skal elska kvarandre», seier Jesus. Så bygger vi i fellesskap eit system som ikkje byggjer på kjærleik, men på mistru og utestenging. Vi vert medskuldige i forfølginga i staden for søsken som rekkjer ut ei hand. 

Om vi hadde fulgt den ordinære tekstrekka i dag, hadde preiketeksten vore frå Matteus 25. Det er domscena i Matteus, den med geitene og sauene. Vi tar med litt av den, for den treff i alle fall meg. Scena er at Jesus har samla alle folk foran seg. Dei på høgre side får ros og slepp inn i Jesus sitt rike. Så kjem han til venstresida, og vi siterer: «eg var svolten, men de gav meg ikkje mat; eg var tørst, men de gav meg ikkje drikke; eg var framand, men de tok ikkje imot meg; eg var naken, men de kledde meg ikkje; eg var sjuk og i fengsel, men de såg ikkje til meg.’Då skal dei svara: ‘Herre, når såg vi deg svolten eller tørst eller framand eller naken eller sjuk eller i fengsel utan å hjelpa deg?’ Men han skal svara dei: ‘Sanneleg, eg seier dykk: Alt de ikkje gjorde mot ein av desse minste, det har de heller ikkje gjort mot meg.» (Matt 25, 42-54)

Dei vi stenger ute er dei svoltne, dei tørste, dei som sit i fengsel. Dei som Jesus identifiserer seg med. Og vi hjelper dei ikkje, vi gjer det motsette av å hjelpe, vi byggjer murar for å halde dei vekke. For meg vart artikkelen i Dagen i går ein augeopnar. Søndag for dei forfulgte er ikkje berre ei forbønsgudsteneste, det bør også vere startpunktet for ei reising som gjer at vi faktisk møter våre forfulgte brødre og søstre med kjærleik, og den reisinga startar med oss. Med at vi jobbar gjennom våre kanalar slik at vi som fellesskap ikkje lenger jobbar for å støyte frå oss, men for å møte dei som kjem til oss med kjærleik.

Eg har lyst til å slutte med eit dikt. Mange av dykk har sikkert - forhåpentlegvis - høyrd det før. Det er «Mea Maxima Culpa» av Jens Bjørneboe. Tittelen betyr «Min store synd», på norsk.

Jeg vet ikke hvor jeg har hørt det sist:"
Hvem er et menneske og ikke skyldbevisst?" 

Hvem er et menneske som ikke vet 

At han bør frykte all rettferdighet? 

Det er min sum av alt hva jeg har sett: 

Jeg håper Gud lar nåde gå for rett! 

Jeg håper Gud i himmelen vil si: 

Rettferdigheten, barn, den glemmer vi. 

Spør meg om “skyld”! Det er et grusomt ord. 

Enhver er skyld i alt som skjer på denne jord! 

I blygsel skal du snu ditt ansikt bort: 

Hva en har syndet, har vi alle gjort!’ 

Vi har sett uskyld, og vi skjendet den. 

Vår egen store skyld er alt vi har igjen. 

Vi har sett skjendsler, og vi lot dem skje. 

Ti det var skjendsler alt vi kunne se! 

Vi har lidt urett. Vi begikk den selv. 

Og vi ble mordere den samme kveld. 

Man handler blindt. Man er i beste tro. 

Mens man er rød til albuen av blod. 

I våre hjerter der er loven lagt. 

Og hver en tøddel av den står ved makt. 

Alt står som onde bilder fra en rus:  

Av jorden har vi gjort et slaktehus! 

Akk, vi må bøye oss i skam og si: 

Rettferdigheten, Gud, den frykter vi! 

Hvem er et menneske som ikke vet: 

Vi trenger nåde og barmhjertighet! 

Jeg vet ikke hvor jeg har hørt det sist: 

Hvem er et menneske, og ikke skyldbevisst?