Ein pioner

John Wycliffe og Jan Hus i Dalhems kyrka i Gotland, Sverige.
Biletet er tatt av Wolfgang Sauber og ligg på Wikimedia Commons.
(CC BY-SA 3.0)

Vi snakkar ikkje så mykje om John Wycliffe, trass i at eitt av dei punkta som vi ofte trekk fram som heilt sentralt for vår kyrkje og vår historie, nemleg det å få Bibelen på sitt eige morsmål, er eit punkt der vi i stor grad går i hans fotspor. At vi ikkje snakkar så mykje om han, er kanskje ikkje så rart, for han hadde ein del meiningar det er vanskeleg for ein lutheranar å dele, mellom anna stod han for synspunkt på nattverd, predestinasjon og eit kyrkjesynet han bygger på predestinasjonslæra si som står langt frå våre læresetningar. Andre ting kan vi nikke meir nøgd til, som til dømes synet hans på skilnaden mellom presteskap og legfolk og ikkje minst Skrifta, sjølv om vi nok heller ikkje der er heilt samde.

John Wycliffe levde på 1300-talet i England. Han var ein lærd mann innan filosofi og teologi og skapte mykje debatt i lærde kretsar i og utanfor kyrkja i si levetid.  Men for vår del er det kanskje viktigast at han var ein slags protoreformator. Han gjekk i klinsj med pavekyrkja, og utfordra henne på punkt som seinare reformatorar som Luther, Calvin og Wycliffe sin meir direkte etterfylgjar Jan Hus, tok opp att.

I desse juletider passar det godt med
Johannesprologen frå Wycliffebibelen.
Biletet ligg på Wikimedia Commons.

Eitt av desse punkta var som sagt at han ivra for å få Bibelen på lesaren eller tilhøyraren sitt morsmål i staden for latin. Ikkje berre ivra han for dette, men han fekk i stand ei omsetjing av Vulgata til engelsk. Han gjorde i alle fall ikkje alt av omsetjing, men kanskje fekk noko av NT engelsk språkdrakt frå hans hand. Han vart i til slutt kreditert omsetjinga som går under namnet Wycliffe's Bible. Denne omsetjinga dukka opp mellom 1382 og 1395. Boka er den mest tallrike av engelske middelaldertekstar, og over 250 manuskript eksisterer framleis. Den vart svært viktig for lollardane, ei kyrkjeleg protestrørsle sterkt influert av Wycliffe si lære. Sidan omsetjinga vart gjort frå Vulgata og ikkje dei greske og hebraiske grunntekstane, sette ho ikkje spor i dei første omsetjingane etter reformasjonen, men via omvegar fekk ho påverke den omsetjinga som har fått nærast guddommeleg status i enkelete miljø: King James-Bibelen! Wycliffe sette altså djupe spor.

John Wycliffe fekk slag medan han feira messe 28. desember 1384, og døydde 31. desember same år. I 1415 vart han erklært for kjettar, noko vi protestantar har tradisjon for ikkje å ta så tungt. I dag minnast vi han, saman med Church of England som har han på sin helgenkalender i dag.

Har du hugsa denne karen i julekrybba?

Frå ei julekrybbe i Barcelona.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Jula nærmar seg, og med det vert også julekrybba fylt opp av dei ulike personane som skal møte opp for å ta i mot den nyfødde frelsaren. Heime hos meg er det kun det lille barnet vi ventar på. Kanskje er det slik også i fleire julekrybber?

Det eg ikkje har i krybba mi, som eg kanskje burde skaffe meg, er ein figur ein har i julekrybber i Catalonia og nærliggande område, nemleg ein caganer. «Caganer» er katalansk for «dritar», og figuren er akkurat det det høyrast ut som. Det er ein mann som sit på huk og gjer det det høyrast ut som om han gjer. Dette skal vere ein viktig del av einkvar julekrybbe i Catalonia, noko det har vore sidan seksten-syttenhundretalet. Som oftast sit fyren eit stykke vekke frå sjølve krybba der Jesus ligg med gjetarar og vismenn rundt seg, men han er framleis ein del av julekrybba.

Akkurat kvifor dei har denne fyren der, veit ein ikkje, men det er ein så sterk tradisjon at også Den katolske kyrkja godtek han, og då ein i Barcelona prøvde seg med ei offentleg julekrybbbe utan ein dritar i 2005, møtte krybba så sterke protestar at fyren kom attende året etter.

Ein tradisjon for Norge? Kanskje ikkje....

Julekrybbefirgur frå Barcelona.
Biletet er tatt av Roeland P. og
 er henta frå Wikimedia Commons,
(CC-BY-SA 3.0)

Adventslabyrint

Labyrinten i 2012.
Biletet er tatt av Urmelbeauftragter og ligg på Wikimedia Commons.
(CC-BY-SA 3.0)

Eg kom over nokre vakre bilete på Wikimedia Commons, Dei er av ein adventslabyrint i Heilig Kreuz , ei kyrkje som vert brukt som senter for kristen meditajon i Frankfurt am Main. Det ser ut som om bileta er frå tre ulike år (2011, 12 og 13), men labyrinten ser i hovudsak ut til å vere lik.

Labyrinten er eit gamalt reiskap for kristen bøn, som har fått ein ny vår dei siste tjue åra. Labyrintar var brukt i middelalderen og var vanlege i kloster, i tillegg til at dei var prega inn i golvet i nokre kyrkjer, mellom anna i Chartreskatedralen i Frankrike. Labyrintar kan brukast som ein del av, eller som ein symbolsk, pilegrimsferd, eller det kan brukast som hjelpemiddel i kontemplativ bøn. Sjølv har eg prøvd det siste nokre gonger, og har svært gode erfaringar med konteplativ bøn i ein labyrint.

Sentrum i labyrinten i 2013.
Biletet er tatt av Urmelbeauftragter og ligg på Wikimedia Commons.
(CC-BY-SA 3.0)

Å bruke ein labyrint i adventstida, gjerne ein lyslabyrint som på bileta, er ein strålande ide. Der kan ein få tid og ro til å gå inn i adventstida. Som det står i eit hefte som er laga til ein annan adventslabyrint:

The purpose of the labyrinth is to slow us down to explore and think about the themes of Advent. We are not yet ready for Christmas, we are still getting ourselves to be part of the Kingdom and looking forward to the Second Coming of Christ.

Eg skulle gjerne hatt eit kyrkjerom der det var mogeleg å lage ein slik labyrint, både no i adventstida og ellers. Det er ein truspraksis eg gjerne skulle ha hatt som ein regelmessig del av livet. Grunnen til dette står godt oppsummert i ein artikkel av Kjersti Gautestad Nordheim i Bård Erik Hallesby Nordheim si bok Kan tru praktiserast? Teologi for kristent ungdomsarbeid.

Labyrinten i bruk i 2013.
Biletet er tatt av Urmelbeauftragter og ligg på Wikimedia Commons.
(CC-BY-SA 3.0)

Uansett på hvilken måte labyrinten brukes, handler det om helt fysisk å la seg lede inn mot sentrum av labyrinten, mot Kristus - på veier som slynger seg både utover og innover og som ikke alltid er helt logiske. Det handler om å finne hvile i midten, i Guds nærhet før vi sendes ut igjen samme veien, men med motsatt retning, ut i verden med det gode budskapet. Å vandre en labyrint er en god øvelse som også fungerer utmerket som øvelse på den gudstjenestelige bevegelse med inngang, samling og utsendelse. Det er en øvelse, en bønn, som leder oss tilbake til sentrum i vårt liv, til Kristus selv. Han som er vår tro, vårt håp og vår kjærlighet. Labyrinten leder oss tilbake til dåpen, til korset midt i vårt liv, og til løftet om Kristi nærvær i oss, og midt iblant oss. Og det er en øvelse i å bli sendt ut, ut i verden med evangeliet om Jesus Kristus, om Gud som kom til oss og ble hos oss. 

Ei øving som tar oss til sentrum av trua og ut att med evangeliet om Jesus Kristus som kom til oss. det er ei flott øving i adventstida!

Kjelder
Sitatet er henta frå  Kjersti Gautestad Nordheim "Labyrint" i Bård Erik Hallesby Nordheim, Kan tru praktiserast? Teologi for kristent ungdomsarbeid, Tapir Akademisk Forlag, 2008. s 255 
Sjå fleire bilete på Wikimedia Commons.