Mikkelsmess med Bileam

I dag er det mikkelsmess, altså ein dag der vi feirar englane. Vi møter på englar ein del plassar i Bibelen, og fordi dette var eit så stilig bilete, og fordi der er ei artig historie der ein engel spelar ei sentral rolle, kostar vi på oss historia om Bileam og eselet frå 4. Mosebok i dag.

Bileam,eselet og engelen mala av James Tissot.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

På den tid var Balak, son til Sippor, konge i Moab. Han sende bodberarar til Bileam, son til Beor, i Petor, som ligg ved elva i det landet der folket hans budde. Dei skulle be han koma, og seia: «Sjå, eit folk har drege ut frå Egypt. Dei dekkjer landet så langt auga rekk, og dei har slege seg ned beint framfor meg. No må du koma og forbanna dette folket! Dei er for talrike for meg. Kanskje eg då kan slå dei og driva dei ut av landet. For eg veit at den du velsignar, er velsigna, og den du forbannar, er forbanna.» Dei eldste i Moab og dei eldste i Midjan tok av stad, og dei hadde spåmannsløn med seg. Då dei kom til Bileam, bar dei fram bodet frå Balak. Han sa til dei: «Ver her i natt, så skal eg seia dykk det Herren har sagt til meg.» Så gav Moab-hovdingane seg til hos Bileam. Gud kom til Bileam og sa: «Kven er desse mennene du har hos deg?» Bileam svara Gud: «Balak, son til Sippor, kongen i Moab, har sendt bod til meg: Sjå dette folket som har kome frå Egypt. Dei dekkjer landet så langt auga rekk. Du må koma og forbanna dei for meg! Kanskje eg då kan strida mot dei og driva dei ut.» Gud sa til Bileam: «Gå ikkje med dei! Du skal ikkje forbanna folket, for det er velsigna.» Då Bileam stod opp om morgonen, sa han til hovdingane som Balak hadde sendt: «Gå tilbake til landet dykkar! Herren gjev meg ikkje lov til å følgja med dykk.» Moab-hovdingane tok av stad. Dei kom til Balak og sa: «Bileam ville ikkje vera med oss.» Då sende Balak andre hovdingar, fleire og av høgare byrd enn dei første. Dei kom til Bileam og sa: «Så seier Balak, son til Sippor: Eg bed deg, lat ikkje noko hindra deg i å koma til meg! For eg skal visa deg stor ære, og alt det du bed om, skal eg gjera. Kom no og forbann dette folket for meg!» Bileam svara tenarane til Balak: «Om Balak gav meg alt sølv og gull han har i huset, kunne eg ikkje gå imot det Herren min Gud seier, korkje i smått eller stort. No bed eg om at de òg må vera her i natt, så får eg vita kva meir det er Herren vil seia meg.» Om natta kom Gud til Bileam og sa til han: «Er desse mennene komne for å henta deg, så stå opp og gå med dei! Men gjer ikkje anna enn det eg seier deg.» Om morgonen stod Bileam opp, sala eselhoppa si og drog av stad saman med Moab-hovdingane. Då flamma Guds vreide opp fordi han drog, og Herrens engel stilte seg framfor han på vegen som ein motstandar. Sjølv kom han ridande på eselet sitt i lag med dei to tenarane sine. Då fekk eselet auga på Herrens engel som stod der på vegen med drege sverd i handa. Eselet tok av frå vegen og gjekk ut på marka. Men Bileam slo eselet for å få det inn att på vegen. Sidan stilte Herrens engel seg på ein smal veg mellom vinmarkene. Det var steingard på begge sider. Då eselet såg Herrens engel, pressa det seg inn til muren og klemde foten til Bileam mot steinane. Då slo han det ein gong til. Endå ein gong gjekk Herrens engel framom og stilte seg på ein trong stad, der det ikkje var plass til å vika unna, korkje til høgre eller venstre. Då eselet fekk auga på Herrens engel, la det seg ned under Bileam. Raseriet flamma opp i Bileam, og han slo eselet med staven sin. Då gav Herren eselet munn og mæle, og det sa til Bileam: «Kva har eg gjort deg? No er det tredje gongen du slår meg.» Bileam svara eselet: «Du har halde meg for narr. Hadde eg berre eit sverd i handa, skulle eg drepa deg no!» Men eselet sa til Bileam: «Er ikkje eg eselet ditt, som du alltid har ride på, heilt til denne dag? Har eg nokon gong hatt for vane å gjera slikt mot deg?» «Nei», svara han. Då opna Herren auga til Bileam, og han såg Herrens engel som stod på vegen med drege sverd i handa. Straks bøygde han seg og kasta seg ned med andletet mot jorda. Herrens engel sa til han: «Kvifor har du no tre gonger slege eselet ditt? Sjå, eg har gått ut for å stå deg imot. For eg ser at dette er ei farleg ferd. Eselet såg meg og tok av vegen for meg alle tre gongene. Hadde det ikkje det gjort, ville eg no ha drepe deg, men late eselet leva.» Då sa Bileam til Herrens engel: «Eg har synda! Eg skjøna ikkje at du stod framfor meg på vegen. Om dette er urett i dine auge, skal eg venda heim att.» Herrens engel sa til Bileam: «Følg med desse mennene! Men du må ikkje seia noko anna enn det eg byd deg.» Så følgde Bileam med hovdingane åt Balak. 4. Mos 4, 4-35 

Drukna kyrkjer I - Kyrkja i Potosi

Der nokre kyrkjer brenn ned, er det andre som slit med det motsette problemet. Dei kjem under vatn. Det er mange døme på dette, og det ser eigentleg like underleg ut kva gong. Eg avgrensar meg her til det eg har funne av drukna kyrkjer på Wikimedia Commons, sidan det er gøyast om ein kan legge ut bilete av desse kyrkjene.

Kyrkjetårnet i Potosi.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Først ut er kanskje det raraste av desse tilfella. I Venzuela låg byen Potosi som vart lagt under vatn for å få på plass eit kraftverk i 1985. I byen låg det også ei kyrkje, og alt ein såg av denne kyrkja dei neste 25 åra var toppen av kyrkjetårnet som stakk opp av vatnet.

I 2010 kom så El Niño, og med dette verfenomenet kom det også tørke. Resultatet av dette vart at kyrkja i Potosi plutseleg stod på tørr mark att og det vart plutseleg mogeleg å spasere rundt i restane av kyrkja.

Mesteparten av kyrkja hadde forsvunne i løpet av åra under vatn, men beingrinda av kyrkja stod framleis. Eg har ikkje heilt forstått om vatnet har kome attende eller ikkje, men eg trur ikkje det. Eg vil anbefale ein titt på Atlas Obsurca som har mykje betre bilete av denne kyrkja enn dei heller kjipe bileta som ligg på Commons.

Kyrkja i Potosi har kome fram frå vatnet att.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Oskekyrkje

Der grunnsteinen er lagt for Knarvik kyrkje, står det ikkje mykje att av Hønefoss kirke. Kyrkja brann i 2010, og dette altaret er alt som no er att av kyrkja. Altaret er laga av det som var att av treverk, og steinen på toppen er ei helle som låg utanfor inngangen til kyrkja.

Eit vakkert monument!

Alt som står att av Hønefoss kirke

Ei kyrkje stig fram

I dag er ein stor dag for kyrkja i Nordhordland. Grunnsteinen vart lagt ned i kyrkja i Knarvik!

Det skjedde under ei flott gudsteneste med full «kyrkje» som feira at no står snart den etterlengta kyrkja klar til bruk. Kor og korps stod for musikken i dag, men kyrkja fekk i dag orgel i gåve frå Trond Mohn. Slike gåver kan til og med eg, som ofte har hevda at ein ikkje treng alle disse orgela i kyrkjene, like!

Vi gratulerar med eit av bibelversa som vert lese under grunnsteinsnedlegging.

Hvis Herren ikke bygger huset,
arbeider bygningsmennene forgjeves.
Hvis Herren ikke vokter byen,
våker vaktmannen forgjeves.

(Sal 127, 1)

Grunnsteinen ligg klar på altaret

Ein del av forsamlinga. Det skal ha vorre rundt 350 menneske  på gudstenesta.

Det er jo nesten synd å bygge vegg som sperrer utsikten....

Ei kyrkje bygd på sand

Kyrkja i sanda.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Har ein vore innom ei norsk kyrkje, ei søndagsskulesamling eller eit bedehus meir enn fem gonger, har ein sikkert møtt på forteljinga om dei to mennene som skulle bygge seg hus og valgte å bygge dette huset på ulikt underlag. Ein på fjell og ein på sand. Det gjekk som det måtte gå. Huset som var bygd på fjell stod støtt, medan huset på sand rann vekk med sanda.

Danskane har ein eigen vri på dette. Dei kan skilte med ei kyrkje som illustrerer at sanda er ein lunefull ven når det kjem til husbygging.

På slutten av 1300-talet vart det bygd ei kyrkje utanfor Skagen. Kyrkja var på dette tidspunktet den største i Vendsyssel og vart vigsla til St. Laurentius. Denne delen av Danmark er jo kjent for dei fine sandstrendene, og dette vart etterkvart eit stort problem.

Huset bygd på fjell
«Den som høyrer desse orda mine og gjer det dei seier, liknar ein klok mann som bygde huset sitt på fjell. Regnet silte, elvane fløymde, og vindane bles og slo mot huset. Men det fall ikkje, for det var tufta på fjell.
Men den som høyrer desse orda mine og ikkje gjer det dei seier, liknar ein uforstandig mann som bygde huset sitt på sand. Regnet silte, elvane fløymde, og vindane bles og slo mot huset. Då fall det, og fallet var stort.»
Då Jesus hadde fullført denne talen, var folket fulle av undring over læra hans. For han lærte dei med myndig tale og ikkje som deira skriftlærde. Matt 7, 24-29

På 1500-talet byrja sanden å flytte på seg, og fleire lokalsamfunn vart utsletta av sand.
Heller ikkje denne kyrkja vart spart for dette, og det vart vanskelegare og vanskelegare for kyrkjelyden å grave seg fram til kyrkja når det skulle feirast messe der.
I 1795 gav kongen beskjed om at kyrkja skulle rivast. Ein reiv sjølve kyrkjeskipet, og flytta delar av inventaret over til Skagen kirke, men ein reknar med at døypefonten og altaret framleis står inne i det som er att av kyrkja.

Danskane bygde altså ikkje kyrkja si på sand, men ho hamna uansett inni sanda. Ho fall ikkje, i alle fall ikkje før kongen sa at ho skulle falle, men ho drukna i sanda. Eg gler meg til eg vert beden til Skagen for å tale over Matteus 7, 24-29. Då skal det bli kontekstualisering, då!

Eit einsamt kyrkjetårn i sandhavet.
Biletet er henta frå Wikimedia Commons.

Edward Drax Free - ikkje kyrkja sin beste tenar

På St. Isidors minne tar vi ofte for os helgenar, men det er jo eit faktum at kyrkja også rommar folk som er eit godt stykke frå ein kanoniseringsprosess. I dag skal vi sjå på ein av dei. Vi skal bli kjent med Edward Drax Free.

Edward Drax Free byrja så bra med å studere på stolte St. John's College i Oxford. Ikkje berre studerte han der, men han tok ein doktorgrad og underviste og hadde ei leiarstilling der. I 1808 fekk han ei prestestilling i Sutton i England, noko som vart møtt med glede i Oxford der han hadde blitt upopulær på grunn av ufin oppførsel og valdsbruk mot andre i staben.

Som prest var Free ein katastrofe. Først gjorde han nærast kyrkja og gravplassen om til ein gard. 

It was common to see cattle running loose and pigs rooting up the graves. Cows mingled with the mourners at my fathers funeral. He kept sheep in the church pouch, which was often strewn with straw and dung. 

For å spe på inntekta tok han blyet av kyrkjetaket og selde det. Ved eit høve skal han ha krevd pengar på førehand for å begrave det døde barnet til ei fattig enke. Til slutt gjekk han med på å få betalinga på etterskot, men då gravferda var ferdig fulgte han etter enka heim og nekta å gå før han fekk betalt.

For å gjere det komplett, var han ofte full og ufyseleg og gjorde fire av hushjelpene sine gravide.

However, it was not his debauchery, his assaults on church wardens with a horsewhip or his unhygienic farming techniques that caused his downfall.

Det gjekk ikkje skikkeleg på trynet for Free før han av ein eller annan grunn bestemte seg for å ta eit oppgjer med, og så gå til sak mot, den største jordeigaren i soknet, Sir Montagu. Han trakk Montagu for retten fordi han ikkje skulle ha møtt på gudstenestene til Free. Dette var teknisk sett påbode, då ein hadde ei lov som var meint å tvinge katolikkar til å gå til gudsteneste i den anglikanske kyrkja. Det heile gjekk sjølvsagt ikkje bra for Free. Det eine vitnet han kunne stable på beina til støtte for saka si, vart avslørt som elskerinna hans, og vitnemålet hennar stod dermed ikkje så sterkt. Sir Montagu kunne så forklare at grunnen til at han ikkje gjekk til kyrkje var at Free stort sett ikkje hadde gudstenester, og om han hadde det, bestod preika av at han skjelte ut Sir Montagu.

Free tapte sjølvsagt saka, men Sir Montagu døydde rett etterpå. Då vart ting endå verre for Free. Onkelen til Montagu, ein annan Sir Montagu, trakk Free for retten for å få oppreising på vegne av nevøen. Det heile endte med at Free vart frådømt jobben og måtte betale alle kostnadane knytta til saka.

Free godtok ikkje dette, og barrikaderte seg i prestegarden med ei hagle. Domprosten kom inn for å megle, utan anna resultat enn at Free skaut mot han. Ein bestemte seg derfor for å beleire Free. Etter ti dagar kom Free ut, berre for å oppdage at han var uønska alle plassar han kom.

I 1843 døydde Free då han vart treft av eit hjul som datt av ei vogn. Nokon minnedag i kyrkja er nok ikkje på tale.

Kjelde
William Donaldson, Brewer's Rogues, Villains and Eccentrics. An A-Z of Rougish Britons Through the Ages, 2002. Side 274-275.