Peder Palladius' Visitasbok

Peder Palladius.
Henta frå Wikimedia Commons.

Sidan eg har den gleda av å jobbe med folk som også kan finne glede i kyrkjehistoriske kuriositetar, har eg fått låne eit eksemplar av Visitasboka til Peder Palladius. «Kva er dette for noko?» spør du kanskje no, og det skal du få svar på.

Peder Palladius var den første superintendenten i Sjælland stift etter reformasjonen. Sidan har var først i stillinga, måtte han finne ut korleis han skulle gjere ting, og han skreiv ei bok korleis ein skulle ha bispevisitasar. Den er truleg skrive rundt 1540/41 som hjelp for ein annan biskop som skulle ta til i jobben.[1] Boka vert rekna som ei av dei viktigaste kjeldene for kunnskap om kyrkje- og kultur på 1500-talet i Danmark. Det er ho sikkert, men det er ikkje det vi skal sjå på. Sidan dette er St. Isidors minne og ikkje ein doktordisputas, ser vi heller på dei delane av boka som vi i alle fall kan håpe ser meir underlege ut i dag enn dei gjorde for rundt 500 år sidan.

Når det er sagt: Peder Paladius var ikkje ein kven som helst i den lutherske kyrkjehistoria. Han stod bak omsetjingar til dansk av fleire skrifter av Martin Luther, mellom anna noko såpass vesentleg som den lille katekisma, og han omsette Kirkeordinansen til dansk. Han var også ein del av komiteen som stod bak Christian IIIs Bibel.

Visitasboka var ikkje noko som skulle trykkast. Den vart truleg kopiert mellom biskopane (Jada! Superintendentane....) og var til hjelp i deira arbeid. Gjennom det som stod der skulle biskopane få hjelp til å bevare det beste frå den gamle trua, men samstundes skape ei ny kyrkje. Ein kan forstå at dei ikkje ville gjere denne jobben utan nokon form for rettleiing. At Palladius tok på seg å gje denne rettleiinga, seier noko om at han var ein formidabel figur, og ein særs viktig mann i kyrkja på den tida. Ikkje berre i Danmark, men også i Norge og på Island.

Palladius døydde i berre 56 år gamal i 1560.

Glimt inn i visitasvegleiinga hans kjem i postar i tida framover.


Fotnoter
[1] K. Støylen, Forord til Peder Palladius' Visitasbok, J. Chr. Boktrykkeri, Oslo, s. 13.