Boktrykkaren i Mainz

Universitetet i Kassel si utgåve av Gutenbergbibelen.
Biletet er tatt av Universitetsbiblioteket i Kassel
og ligg på Wikimedia Commons. (CC BY-SA 3.0)

Det er reformasjonsår i år. 500 år sidan Martin Luther for alvor sette i gang spetakkelet. Vi kjenner historia, og gjer vi det ikkje poppar det opp med lutherseminar, -kveldar og -festar rundt i heile Europa for tida, så det bør i alle fall vere mogeleg å bli kjent med historia.

I dag er det kanskje ein merkedag for reformasjonen. Eg vil tru dagen går ganske stille forbi i mange av markeringane, og det er mogeleg det er heilt på sin plass, for eg vil seie at eg ikkje heilt er overbevist om at dagen i dag verkeleg er dagen, men uansett: Både Christianity Today og Wikipedia hevdar at 24. august 1456 stod Johann Gutenberg med den første utgåva av den såkalla «Gutenbergbibelen» i handa. Andre - og sikkert betre - kjelder som British Library og University of Texas seier at det skjedde eit år eller to før dette, men slike bagatellar som kva som er i historisk korrekt kan vi ikkje bli styrte av. Det vart i alle fall trykt ein Bibel på midten av 1450-talet, og det er vanskeleg å sjå for seg reformasjonen og framveksten av lutherske kyrkjer slik vi kjenner dei i dag utan Johann Gutenberg og hans boktrykkarrevolusjon.

Det var sjølvsagt ikkje berre kyrkja Gutenberg var med på å snu opp ned på. Heile kunnskapssamfunnet er basert på at vi når vi ynskjer det har lett tilgang på informasjon. Dette var det Gutenberg som skaffa oss. Det var han som gjorde at bøker og andre trykksaker vart mogeleg å kjøpe for fleire enn dei aller rikaste. Masseproduksjon av kunnskap, og med det kunnskapssamfunnet bygger på Gutenberg.

Gutenberg vart drive av eit ynskje om å at alle skulle ha tilgang på Bibelen. Det var det som var motivasjonen hans for å utvikle boktrykkinga slik han gjorde. Naturleg nok var også den første masseproduserte boka hans nettopp Bibelen.

Gutenberg sin visjon om at Bibelen skulle vere tilgjengeleg for alle, var ein visjon han delte med Martin Luther. Guthenberg trykte Bibelen på latin, medan Luther omsetje den til tysk. Men utan Gutenberg hadde nok ikkje den tyske omsetjinga blitt så viktig som han vart. Det er mogeleg at utan Gutenberg hadde kunnskap om Luther vore noko kun vi som har studert kyrkjehistorie hadde hatt kjennskap til, og då berre som historia om ein brysom munk som til slutt vart kasta ut av kyrkja.

Reformasjonen starta på sett og vis med boktrykkaren i Mainz, så det er berre rett og rimeleg at vi minnast også han i reformasjonsåret 2017. Så då får det heller vere at eg mistenker at dette med datoen i dag berre er sprøyt...