Maria og einhjørningen

Maria for bodskapen frå Gabriel og
sit med ein einhhjørning på fanget.
Biletet er frå katedranen i Erfurt, og ligg på
Wikimedia Commons.

På Maria bodskapsdag passar det godt å sjå på ein av dei meir underlege ikonografiske framstillingane av Maria, nemleg Maria med einhjørningen.

I middelalderen og renessansen var dette ein ikkje heilt uvanleg framstilling av Maria, kva er symbolikken? Den er jo ikkje heilt sjølvsagt for oss i dag. Kva har Maria å gjere med eit legendarisk dyr?

Forklaringa er både ganske enkel og vakker. Einhjørningen har tradisjonelt nokre eigenskapar som vert tillagt den. Den er eit symbol på reinleik og den kunne helbrede sjuke og gjere giftig vatn drikkande. Einhjørningen var særs vill og ekstremt vanskeleg å fange. Skulle ein klare å fange ein, måtte ei jomfru sette seg ned. Då kom einhjørningen og la seg til å sove i fanget hennar. Dette var den einaste måten.

Og då er plutseleg symbolikken lettare å forstå. Den einaste som kunne temme den som kunne helbrede sjuke, reinse gift og viste reinleiken, var ei jomfru. Den einaste måte Gud kunne bli menneske var gjennom å bli fødd av ei kvinne, og Gud valde ei jomfru.

Einhjørningen er altså eit symbol på Jesus. Eigenskapane til einhjørningen vart oppsummert i Jesus. Han var reinleik, han kunne kurere sjuke, han var så vill at ikkje eingong dødsriket kunne halde han. Og i tillegg hadde einhjørningen eitt horn. Dette såg ein som eit symbol på at Gud og menneske vart eitt i Jesus.

Når Maria sit med ein einhjørning i fanget, er det altså Gudefødersken med Jesus ein ser. Det er Jomfrua som «temma» einhjørningen i livmora si.

Vi kostar på oss eit bilete til. Det er sjølve overleveringen av bodskapen frå engelen vi ser. Einhjørningen går til jomfrua, og inkarnasjonen var eit faktum.

Biletet er mala av Martin Schongauer i 1489.
Det ligg på Wikimedia Commons.

Har du tre kvarter til overs, anbefalar eg dette programmet frå BBC Radio 4 om einhjørningar.