Ferdaminni fraa Sumaren 2014: Jo Vedlo Hodne - Banemann åt Karl XII

Turen gjekk i så godt ver at det var
vanskeleg å ta eit godt bilete.
For eit betre bilete, kan ein sjå
på mykingbygda.no.

Sommaren 2014 baud på ein lenge planlagt ekskursjon, nemleg til minnebautaen for Jo Hodne som vart heidra med ein bauta i heimbygda for å ha tatt livet av Karl XII. Lite kan vel gje ei større stjerne i Norge enn å ha drepe ein svensk konge, som i tillegg til å vere svensk konge var så frekk at han kriga mot norske troppar. Både ein bauta og ein ekskursjon var altså heilt på sin plass. Etter mykje leiting fann eg endeleg bautaen, og fekk derfor ein grunn til å skrive om strilelandet sin store helt. Vår eigen «Kingslayer»: Jo Hodne.

Jo Hodne vart fødd rundt 1694 og kom frå Hodne på Myking. I 1713 vart han kalla inn til Nordhordlendske 1. reservekompani, og var i kompaniet fram til 1719, då han hamna i Nye Mellen Nordhordlendske kompani som han var i fram til han vart dimittert i 1719. Dette var midt i Den store nordiske krigen, og han hamna i Østfold, som var eit viktig område i denne krigen, og i vår forteljing.

For i 1718 hadde Karl XII og den svenske hæren sett seg føre å ta Norge frå Damnark. For å gjere dette var Fredriksten eit sentralt mellommål, og det er her Jo Hodne skal ha blitt «banemann åt Karl XII». Fredriksten vart beleira av svenskane, og 15 mann frå Hodne sitt kompani var inne i beleiringa, så det er altså mogeleg han var med i det avgjerande slaget.

Svenskane grov seg ned, medan nordmennene skaut på dei med gevær, lysbomber og kanonar. Karl XII var ute i skyttargravene og inspiserte dei. Han var kjent for å vere i frontlinja, noko han også var denne dagen. Han hadde på seg ein vanleg uniform, slik at ikkje nordmennene skulle sjå kven han var og skyte han. Han stilte seg etterkvart i ei skyttargrav med hovudet over grava for å sjå. Folka rundt han bad han om å vere forsiktig, men fekk til svar «Var inte rädd!» Så var kongen plutselig død. Skoten i tinningen.

Liket av Karl XII på veg heim etter at nokon andre enn Jo Hodne skaut han.
Biletet er mala av Gustaf Cederstöm og ligg på Wikimedia Commons.

Jo Hodne kom heim til Myking året etterpå. Der fortalde han bygdefolket om det han hadde vore med på. Han skal då ha sagt at han hadde skote den svenske kongen i dette slaget, og han døydde sjølv i trua på dette seinare på 1700-talet ein gong.
I 1926 fekk så ungdomslaget på Myking på plass ein bautastein for bygda sin store son. På bautaen står teksten  «Jo Vedlo Hodne - Banemann åt Karl XII»

Vi gjev no ordet til ein gamal byantikvar i Oslo: Kjeld Th. Magnussen:

Etter eget utsagn hadde han, trass i stummende mørke og to hundre meters hold, både sett og skutt blink på den svenske kongens hode med sin glattløpede muskett. Normalt var det en ren slump om kulen fra et slikt våpen traff en låvedør i dagslys på slik avstand. Historien er naturligvis en diger skrøne, selv om den er hogd i stein.

Og det er nok mogeleg at den godaste Magnussen har rett, for rettsmedisinarane gjev heller ikkje mykje støtte til  ungdomslaget. Dei kan fortelje at kongen fekk ei kule med diameter mellom 19 og 20 millimeter i hovudet. Dei norske kulene var 18 millimeter. I tillegg vart han skoten frå nært hald, medan nordmennene stod 200 meter vekke.

Myking kan nok altså ikkje skryte av å ha fostra ein som drap svenskekongen, men dei har i alle fall ein knakande fin bautastein!

Hovudkjelde
Yngve Nedrebø, "Banemann åt Karl XII" i Bergensposten 2/2007