Ferdaminni fraa Sumaren 2015: Steingarden i Eivindvik

Pilegrimar langs steingarden.
Foto: Øystein Skauge

Den observante lesar vil kanskje hugse at eg for to år sidan var i Eivindvik og vart henrykt over denne vakre bygda med den store historia. Gudstenestelista ville det slik at eg endå ein gong havna i sentrale strøk i Gulen i dag, noko eg ikkje på nokon måte er lei meg for.

Lat meg først skryte av kyrkjelyden i Eivindvik. Gudstenesta i dag var lagt i ei pilegrimsramme. Vi byrja med ei pilegrimsvandring som gjekk frå kyrkja til steinkrossen. Vandringa var fylt av spanande lokalhistorie, der vi mellom anna fekk høyre om den mytiske tredje krossen, i tillegg til gode postar om keltisk spiritualitet. Ei flott vandring. Det var også flott å få feire gudsteneste ståande berre nokre meter frå eitt av dei eldste vitnemåla om kristen tru i Norge.

Steingard så langt auget kan sjå.
Foto: Øystein Skauge

Pilegrimsvandringa avslørte også noko anna. Eivindvik har ikkje berre steinkross, dei har også ein ENORM steingard. Vandringa gjekk i stor grad langs denne muren. Som mykje anna, kan ein også takke Niels Griis Astrup Dahl for denne muren. Som ein del av kultiveringsprosjektet han dreiv i Gulen, fekk han reist denne muren på byrjinga av 1800-talet. Den er rundt 1,5 kilometer lang, «2 1/2 alne brei, 3 alne høg». Eg tør ikkje tenke på kor mykje stein som har gått med for å få dette på plass. Muren rammar inn det som var innmarka i den gamle prestegarden, og vart bygd av bøndene i området. Dei skal ha fått ei krone dagen i løn, noko som skal ha vore god betaling.

For to år sidan skreiv eg om korleis Dahl fekk avgrensa alkoholsalet i kommunen. Av alle ting, klarte han å få gjennom at kun folk som ikkje budde i kommunen fekk kjøpe alkohol i Gulen. Då tørste gulingar (Heiter dei det?) spurde kva dei skulle gjere i staden for å drikke, fekk dei vistnok svaret «Bygg på muren min i staden!»

Eg meiner eg sa det for to år sidan, men eg seier det i alle fall no. Ta turen til Eivindvik! 

Grisekrigen

Ein svart gris. Betre grunn til krig finn ein ikkje.
Biletet er tatt av OppidumNissenae og ligg på
Wikimedia Commons (CC BY-SA 4.0)

15. juni er ein fin dag for sjå litt på ein av dei mange idiotiske krigane verda har sett, særleg sidan grisekrigen faktisk ikkje hadde tap av menneskeliv, men kun ramma ein uheldig gris.

På midten av 1800-talet var USA framleis i støypeskeia, og britane gjorde så godt dei kunne for å klore seg fast på feil side av havet. Det var ikkje alltid klart kvar grensene skulle gå, men 15. juni 1846 hadde ein forhandla seg fram til ei avtale for kvar grensa skulle gå mellom Vancouverøya og det amerikanske fastlandet, altså på vestsida av kontinentet. Avtalen var ikkje heilt klar, og det var særleg ei øygruppe begge partar gjorde krav på: San Juan-øyane. Det britiske Hudson's Bay Company hadde derfor etablert seg med sauedrift på øyane, medan nokon og tjue amerkianske settlarar også hadde busett seg der.

Så kom krisa. 15. juni 1869 oppdaga ein av dei amerikanske settlarane ein stor, svart gris som åt avlingen hans. Dette kunne han ikkje godta, så han skaut grisen, som det etterkvart kom fram til at var eigd av ein ire som jobba for Hudson's Bay Company. Og med det var det krise.

Britane truga med å arrestere han som skaut grisen, medan han meinte han berre beskytta eigendomen sin. Amerikanarane som budde på øyane kjente seg truga, og bad om militær støtte. Dette fekk dei, og 66 amerikanske soldatar vart sendte til øyane med beskjed om å hindre britiske soldatar i å gå i land. Britane såg dette som ein måte for amerikanarane å ta kontroll over øygruppa, og sendte tre krigsskip for å hindre dei i dette. Våpenkappløpet var i gang, og i midten av august stod amerikanarane der med over 450 soldatar med 14 kanonar som dei retta mot fem britiske krigsskip med 70 kanonar og over 2100 menn.

Begge sider hadde fått ordre om at dei for alt i verda ikkje skulle skyte først, så det heile vart aldri til meir enn at dei ropte det mest ufine dei kunne finne på til kvarandre. Styresmaktene fekk augene opp for galskapen dei var i ferd med å starte, og hastesamtaler førte til at troppene trakk seg attende, men ikkje meir enn at begge nasjonane hadde militærbaser der i 12 år. Då avgjorde ein internasjonal kommisjon leia av den tyske keisaren Vilhelm I at øygruppa var amerikansk og med det var tolv år med militær konflikt på grunn av ein svolten gris over.

Området rundt hadde på dette tidspunktet blitt ein del av det tidlege Canada, noko som gjorde at denne underlege grensekonflikten mellom britar og amerikanarar hadde fått endå eit perspektiv. Til sjuande og sist var det den endelege grensa mellom USA og Canada som vart slått fast av keiser Viliam I...